Dựng khung đừng quên chít lỗ

PGS-TS. Đinh Xuân Thảo, Viện trưởng Viện Nghiên cứu lập pháp của Quốc hội chỉ ra một điểm quan trọng tại Hiến pháp 2013, đó là: “Công dân được tự do kinh doanh những gì pháp luật không cấm”. Quyền tự do kinh doanh chỉ bị hạn chế trong trường hợp cần thiết bằng luật chứ không phải là những văn bản dưới luật. “Phải giải mã thế nào cho đúng các lĩnh vực bị hạn chế này trong văn bản luật?”, ông Thảo đặt vấn đề.

“Chúng ta phải tuân theo luật chơi của nền kinh tế thị trường”, luật sư Nguyễn Đình Lục, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp luật (Văn phòng Trung ương Đảng) lưu ý. Để làm được điều đó, thể chế kinh doanh của Việt Nam phải đảm bảo tính tương thích đối với thị trường thế giới và khu vực, thể hiện bằng một hệ thống pháp luật hoàn thiện. Đây là một bài toán không dễ giải và sớm có kết quả, khi những tồn tại của hệ thống pháp luật đang trực tiếp ảnh hưởng đến môi trường kinh doanh.

Những thực chứng về sự chậm trễ, chồng chéo trong các văn bản dưới luật do cơ quan quản lý ban hành gây khó khăn và thiệt thòi cho hoạt động kinh doanh thời gian qua không phải là trường hợp hy hữu. Chủ nhiệm Câu lạc bộ Pháp chế DN, luật sư Nguyễn Duy Lãm đề xuất, cần rà soát để sửa đổi các nội dung văn bản quy phạm pháp luật đang cản trở sự phát triển của DN. Những luật mới ban hành hoặc sửa đổi bổ sung thì phải tiếp tục khẳng định vị trí, tạo điều kiện và đảm bảo quyền lợi hợp pháp của DN, doanh nhân, trước hết thể hiện ở trong Luật DN sửa đổi sắp tới.

Ông Thảo cho biết, trong Luật DN sửa đổi mà Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã trình lên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, quan điểm của cơ quan soạn thảo rất thoáng, muốn cởi mở hết cỡ để DN phát huy quyền tự do kinh doanh với việc đơn giản hóa thủ tục đăng ký kinh doanh. Có nhiều ý kiến còn ủng hộ xu hướng này khi cho rằng: Cứ mở hết cửa cho DN kinh doanh, nếu không làm được thì đã có Luật Phá sản điều chỉnh. Nhưng chính nhiều DNNN lại cho rằng mở thoáng quá chưa chắc đã là tốt.

Ví như, vụ việc các thương nhân Trung Quốc mua móng trâu, lá cây điều… vừa qua, nếu nhìn vào hoạt động mua bán thì không có gì phải cấm và DN, doanh nhân có quyền thu gom kinh doanh những mặt hàng này. Nhưng rõ ràng, khi hậu quả xảy ra là người dân đua nhau thịt trâu, hay cây điều bị vặt lá nhiều chết khô thì hoạt động mua bán này ảnh hưởng đến trật tự an toàn xã hội và quyền lợi của người dân…

“Tinh thần tự do kinh doanh phải thực chất. Chính phủ cũng nhìn nhận, việc trao quyền cho DN không phải vì sợ sức ép bên ngoài, nhưng mở ra như thế nào để không vướng mắc, sa lầy dẫn đến hậu quả nghiêm trọng”, ông Thảo giải thích thêm với phóng viên TBNH.

Chế tài với lợi ích cục bộ

Là một căn cứ đảm bảo quan trọng về quyền tự do kinh doanh của DN, Dự thảo Luật DN sửa đổi được luật sư Nguyễn Thị Vân (CTCP Chứng khoán Bảo Việt) kỳ vọng sẽ là một cú huých mạnh, đưa mô hình DN thực sự là công cụ kinh doanh rẻ hơn và an toàn hơn để hấp dẫn các nhà đầu tư, thu hút các nguồn lực vào sản xuất kinh doanh. Đặc biệt, việc đơn giản hóa trong thủ tục mẫu kê khai xin thành lập DN chỉ giữ lại những thông tin cơ bản, ngành nghề đăng ký kinh doanh không phải kê khai nếu không phải là ngành kinh doanh có điều kiện được coi là một bước đột phá trong Dự thảo.

Tuy nhiên, ở góc độ của một DN, ông Đinh Việt Thanh (Tổng công ty May 10) lại bày tỏ lo lắng: “Thủ tục thành lập DN đơn giản, nhưng điều kiện để DN đi vào hoạt động không đơn giản”. Bởi thực tế hiện nay, tuy điều kiện về kinh doanh tất cả nằm ở các giấy phép con, nhưng không có một cửa để làm điều đó. Ví dụ, hoạt động bán rượu liên quan đến Sở Y tế, Công Thương… Để có thể kinh doanh được, DN sẽ phải hoàn thành các thủ tục cấp phép qua các khâu đó.

“Chậm và tắc xảy ra ở những thủ tục mà nếu các bộ, ngành đều muốn giữ quyền ban hành giấy phép con của mình. DN thành lập dễ, nhưng 6 tháng sau vẫn có thể không hoạt động được. Với đà này, tôi thấy sự tiến bộ không được nhiều”, ông Thanh đưa ra dự báo. Đồng quan điểm, ông Lục cùng nhìn nhận quy trình xây dựng văn bản pháp luật, văn bản pháp quy hiện nay làm phát sinh hiện tượng đặt lợi ích của cơ quan soạn thảo vào trong. Đặc biệt là khi soạn thảo thông tư hướng dẫn, vẫn còn nhiều bộ, ngành đẩy khó khăn, trách nhiệm sang các cơ quan khác và DN.

Tuy nhiên, việc kiểm soát lợi ích ngành, lợi ích nhóm cũng đã được Quốc hội xem xét trong quá trình xây dựng luật, khi từ vòng 2 của việc xây dựng văn bản thì Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ xem xét việc sửa đổi, tiếp thu chỉnh lý và trình Quốc hội, thay vì nhiều cơ quan soạn thảo thuộc bộ, ngành đề nghị theo văn bản đến tận khi ban hành.

Một nút thắt khác làm suy giảm quyền tự do kinh doanh của DN được các DN và luật sư chỉ ra, đó chính là sự nhũng nhiễu, cửa quyền của hệ thống công chức. “Tại các DN, người lao động làm không xong việc thì bị phạt, nhưng công chức không hoàn thành công việc thuộc chức phận thì cũng chẳng sao”, ông Thanh nói và kiến nghị: Cần có chế tài xử lý để công chức thực hiện tốt trách nhiệm của mình.

Nguồn: Thời báo Ngân hàng