Hiện vấn đề lạm thu phí và lệ phí đang là vấn đề bị chỉ trích trên nhiều diễn đàn, trong đó có cả diễn đàn Quốc hội. Mặc dù, cơ quan quan lí luôn cho rằng, mình đã thu đúng, thu đủ theo đúng quy định của Pháp lệnh Phí và lệ phí. Nhưng những con số thống kê, so sánh của các tổ chức quốc tế và thực tế từ các DN lại cho thấy, người dân và DN Việt Nam đang phải bỏ ra những chi phí lớn hơn nhiều nước khác đối với phí và lệ phí.

Phí vận tải: lực cản không hề nhỏ

Bắt đầu từ phí vận tải, một loại phí được hình thành chủ yếu từ giá nhiên liệu và phí, lệ phí. Ví dụ, ngoài việc DN phải đóng phí bảo trì đường bộ cho mỗi đầu xe thì họ còn phải đóng tiếp cho nhiều trạm thu phí trên đường.  Ngay cả khi vào một số khu công nghiệp (KCN) cũng phải nộp phí. Ví dụ khi đến khu vực KCN Mỹ Tho và Cụm Công nghiệp Trung An của tỉnh Tiền Giang… thời gian vừa qua. Các DN xuất nhập khẩu luôn phải chịu những khoản phí rất nặng, thậm chi là vô lý ví dụ: phụ phí xăng dầu (EBS), phụ phí bảo đảm container (EMS), phí truyền dữ liệu, phí lưu bãi... và nhiều phụ phí khác. Tất cả những khoản phí trên đã khiến chi phí logistics của Việt Nam cao hơn rất nhiều so với các nước trong khu vực và thế giới.

Chi phí vận tải hàng hóa đang là rào cản lớn nhất trong thương mại quốc tế. Mặc dù, VN có lợi thế lớn là nằm ở giữa vùng trung chuyển đường biển quốc tế, nhưng chi phí vận tải biển vẫn cao nhất khu vực. Để vận tải một container 40 feet sang Mỹ, DN VN phải chi trung bình 3.000 USD, trong khi ở Trung Quốc là 2.700 USD, Thái Lan là 2.500 USD. Phí vận chuyển tại cảng VN cũng cao hơn các nước trong khu vực từ 10-15%, bên cạnh đó còn có rất nhiều loại chi phí không tên.

Chi phí vận tải đường bộ nội địa cũng rất tốn kém vì hệ thống giao thông nội địa vừa kém phát triển vừa phức tạp. Nghiên cứu của Viện Chiến lược Phát triển GTVT cho thấy, chi phí cho GTVT ở VN chiếm khoảng 20% chi phí sản xuất. Trong khi đó, con số này ở Nhật chỉ vào khoảng 5% chi phí sản xuất, ở Mỹ là 8,4%, Autraylia 9%. Ngay cả các nước đang phát triển như Brasil cũng chỉ vào khoảng 10-15%.

Kiểm soát chặt, buộc phải cắt bỏ các loại phí không phù hợp, đồng thời không để các địa phương và DN tự ý đặt ra các loại phí mới là một trong những giải pháp đầu tiên để có thể giảm được chi phí vận tải. Tiếp đến, nhiều chuyên gia cho rằng, hoạt động logistics của Việt Nam cũng cần được chuyên nghiệp hóa. Bên cạnh đó, các DN logistics và DN xuất nhập khẩu cần có sự gắn kết, hỗ trợ nhau về mặt chi phí và thời gian.

Thực tế hiện nay, quy mô của DN dịch vụ logistics còn nhỏ, sức cạnh tranh yếu, cơ sở hạ tầng logistics còn yếu và chưa đồng bộ, còn thiếu các giải pháp trọn gói… Đây là nguyên nhân chính dẫn đến chất lượng phục vụ còn hạn chế, chi phí dịch vụ logistics cao so với các nước trong khu vực làm tăng giá thành hàng hóa XNK, ảnh hưởng không tốt đến sức cạnh tranh của hàng hóa và dịch vụ của VN.

Đến các loại phí, lệ phí

Nhiều chuyên gia kinh tế chỉ ra rằng, tỉ trọng các khoản thu từ thuế và phí đang ngày càng gia tăng ở Việt Nam. Mức thu thuế và phí (trừ dầu thô) của Việt Nam hiện nay đang rất cao so với các nước khác trong khu vực. Cụ thể, trung bình trong 5 năm gần đây, nếu tỉ lệ thu thuế, phí/GDP của Việt Nam trên 20% thì ở Trung Quốc là 17,3%, Thái Lan và Malaysia xấp xỉ 15,5%, Philipines 13%, Indonesia 12,1% và Ấn Độ chỉ 7,8%.

Hiện vấn đề lạm thu phí và lệ phí đang diễn ra một cách phổ biến trên mọi lĩnh vực, mọi hoạt động của xã hội, trên diện rộng từ thành thị tới nông thôn. Mặc dù, Bộ Tài chính khẳng định, danh mục các loại phí, lệ phí ban hành kèm theo Pháp lệnh Phí và Lệ phí gồm 301 khoản phí và lệ phí. Tuy nhiên, nhiều thống kê đã chỉ ra hiện có đến 432 khoản phí và lệ phí đang được tổ chức thu trên phạm vi cả nước.

Không kiểm soát được vấn đề phí và lệ phí không chỉ làm suy giảm năng lực cạnh tranh quốc gia mà còn ảnh hưởng trực tiếp tới đời sống người dân và hoạt động sản xuất kinh doanh của DN. Một số chuyên gia nhận xét, chưa bao giờ người dân và DN phải nộp nhiều loại phí và lệ phí với mức thu cao như thời gian vừa qua. Bộ Tài chính cũng phải thừa nhận, trong quá trình thực hiện Pháp lệnh Phí và lệ phí có ý kiến phản ánh về tình trạng chậm bãi bỏ các khoản phí, lệ phí không đúng quy định, hoặc ban hành không đúng danh mục tại một số địa phương.

Chuyên gia kinh tế PGS TS Ngô Trí Long đã chi ra nhiều hạn chế, trong 340 loại phí, lệ phí Chính phủ chỉ đạo các địa phương phải bãi bỏ thì một số địa phương vẫn chưa có báo cáo cụ thể về việc đã bãi bỏ được những gì. Việc kiểm soát của Chính phủ đối với việc thực hiện phí, lệ phí còn hạn chế. Một số quy định còn thiếu nhất quán, lạc hậu. Công tác kiểm tra, kiểm soát thực hiện pháp lệnh phí và lệ phí còn thiếu chặt chẽ.

Ở các vùng nông thôn, hiện người dân phải gánh trên lưng quá nhiều loại phí, lệ phí bên cạnh các loại thuế. Nhiều khoản thu do chính quyền địa phương tùy tiện đặt ra và gọi là vận động tự nguyện nhưng thật ra là ép đóng. Mỗi nơi đặt ra một loại phí và thu một kiểu. Theo thống kê của Bộ NN-PTNT, nông dân phải gánh đến 131 khoản đóng góp, trong đó có 93 loại phí, lệ phí mà người dân phải đóng góp theo quy định của nhà nước và có 38 khoản đóng góp xã hội khác.

Các chuyên gia kinh tế cho rằng, người dân và DN cần phải lên tiếng phản ánh nếu thấy các khoản phí, lệ phí bất hợp lý. Bảo vệ chuyền quyền lợi của người dân và DN cũng chính là vì lợi ích quốc gia. Đã đến lúc, chúng ta cần xây dựng một đạo luật riêng về phí, lệ phí để thống nhất và chuẩn hóa, tránh tình trạng cứ lâu lâu lại có thêm một loại phí, lệ phí mới nhằm vào người dân.

Nguồn: DDDN