Phóng viên đã có cuộc phỏng vấn với TS. Trần Kim Chung, Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu và Quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) để làm rõ hơn vấn đề này.

Đánh giá của ông về cách thức quản lý ĐTC của Việt Nam hiện nay?

Công tác quản lý ĐTC trong những năm qua, trước tiên, tôi khẳng định đã có những bước tiến lớn. Hệ thống chính sách đã tiến bộ vượt bậc, nhất là văn bản về Luật ĐTC sẽ có hiệu lực từ 1/1/2015. Bên cạnh đó, hệ thống quản lý cũng đã chuyển biến theo hướng nâng cao hiệu quả. Nợ đọng xây dựng cơ bản đã giảm mạnh; cơ cấu đầu tư đã hiện thực hóa theo mục tiêu TCC… Và đáng chú ý là gần như không còn các phát sinh mới liên quan đến tiêu cực trong ĐTC.

Tuy nhiên, chúng ta cũng nhìn thấy một số tồn tại. Nổi lên là việc đến nay chúng ta vẫn chưa có được một chương trình tổng thể TCC ĐTC. Hệ thống văn bản liên quan còn thiếu một số văn bản quan trọng như chương trình ĐTC trung hạn. Công tác phân cấp tuy đạt một số kết quả tốt nhưng một số bất cập trong công tác giám sát vẫn chưa được khắc phục. Vấn đề nợ đọng xây dựng cơ bản và nợ xấu liên quan đến nợ đọng xây dựng cơ bản chưa được xử lý dứt điểm.

Để thực hiện được điểm mấu chốt trong tăng cường quản lý và nâng cao hiệu quả ĐTC là tăng minh bạch và trách nhiệm giải trình, theo ông cần làm gì?

Mấu chốt của sự minh bạch là công khai về thông tin. Vậy chúng ta cần đẩy mạnh công khai thông tin trong hoạt động ĐTC từ chủ trương đầu tư; danh mục dự án đầu tư; chủ đầu tư đến nguồn vốn đầu tư. Cùng với đó là đẩy mạnh vấn đề gắn trách nhiệm quyết định đầu tư với người ra quyết định đầu tư. Thực tế, các văn bản để thúc đẩy yêu cầu công khai, minh bạch trong ĐTC đã có, giờ là lúc làm quyết liệt trên thực tế.

Bên cạnh đó, để hỗ trợ cho công tác này đồng thời khắc phục tình trạng thiếu một cơ chế chia sẻ, trao đổi dữ liệu giữa các cơ quan chức năng thì cần triển khai một hệ thống quản lý bằng công nghệ thông tin tập trung. Theo đó, cần tin học hóa quản lý dự án đầu tư sử dụng nguồn vốn Nhà nước. Cùng với đó là đồng bộ hóa hệ thống thông tin quản lý dự án đầu tư sử dụng vốn Nhà nước với hệ thống thông tin quản lý ngân sách.

Như vậy, để nâng cao hiệu quả ĐTC, cần tập trung vào những vấn đề chính nào?

Trước hết phải tiếp tục hoàn thiện thể chế ĐTC. Tuy các văn bản hiện nay cung cấp cơ sở pháp lý cho ĐTC nhưng lại phải dẫn chiếu chéo lẫn nhau nên rất phức tạp và khó tuân thủ. Bên cạnh đó, các luật điều chỉnh đầu tư bằng vốn ngân sách Nhà nước hoặc ĐTC bằng nguồn tín dụng do Nhà nước bảo lãnh vẫn còn nhiều khoảng trống và sự chồng chéo. Nguồn lực ĐTC ở cấp quốc gia là nhất thể, không phân chia. Vì vậy, suy cho cùng, các nguồn đầu tư phải được điều chỉnh thống nhất vào một văn bản pháp quy.

Tiếp đến, cần xem xét, sửa đổi bổ sung Nghị quyết 08/2004/NQ-CP về phân cấp đầu tư, theo hướng tăng cường vai trò cân đối tổng thể nguồn vốn ĐTC của Chính phủ. Việc phân cấp tối đa cho các cấp chính quyền địa phương trong quyết định ĐTC là xu thế tất yếu. Tuy nhiên, do nguồn lực ĐTC có hạn, nhất là nguồn lực tập trung. Vì vậy, tính cân đối tổng thể về ĐTC của Chính phủ phải được khẳng định.

Bên cạnh đó, việc tăng cường giám sát dự án ĐTC cần được chú trọng hơn. Công tác kiểm tra, thanh tra, chế tài TCC ĐTC dù đã được quán triệt nhưng kết quả chưa rõ rệt. Nguyên nhân có thể do thời gian chưa đủ độ trễ để các văn bản TCC ĐTC phát huy tác dụng, nhưng cũng có thể do tính chế tài của các văn bản chưa thực sự khả thi. Dù nguyên nhân ở đâu thì cũng cần làm rõ để có hướng giải quyết dứt điểm.

Vấn đề tiêu chí hóa, tiêu chuẩn hóa xét duyệt, đánh giá dự án ĐTC cũng cần được nghiên cứu áp dụng. Bởi điều này liên quan rất chặt chẽ đến việc ra quyết định đầu tư có hiệu quả hay không. Khi có được các tiêu chí rõ ràng, là căn cứ để xác định các dự án nào sẽ được đưa vào danh mục xem xét đầu tư. Còn khi có tiêu chuẩn hóa, chúng ta sẽ căn cứ vào trọng số để ra quyết định đầu tư với những dự án thực sự cần thiết và mang lại hiệu quả cao nhất.

Xin cảm ơn ông!