Các bằng chứng về điều tra DNNVV được công bố tại báo cáo cho thấy, bức tranh tổng thể về hoạt động kinh doanh của khu vực này trong năm 2013 có xu hướng tối màu hơn so với năm 2011. Trong đó, có tới 70% DN thừa nhận vẫn bị ảnh hưởng tiêu cực về điều kiện kinh doanh cũng như bị tác động trực tiếp bởi các vấn đề bất ổn trong nền kinh tế vĩ mô giai đoạn này. Trong khi đó, môi trường kinh doanh về tổng thể hầu như không được cải thiện so với giai đoạn khảo sát năm 2011, khiến số lượng DN phải giải thể, đóng cửa và thoát ra khỏi thị trường thuộc khu vực này có xu hướng gia tăng.

“Năm 2011, chúng tôi điều tra hơn 2.400 DN, đến cuộc điều tra 2013 chỉ tìm lại được gần 2.000 DN, còn 432 DN đã được khẳng định là “không còn tồn tại”, GS. Finn Tarp, Trường đại học Copenhagen cho biết.

Cũng theo ông Finn, lần đầu tiên kết quả điều tra đã phát hiện thấy có tác động tiêu cực tới DN siêu nhỏ, bao gồm chủ yếu là các hộ kinh doanh cá thể. Trước đây, các DN siêu nhỏ theo kiểu hộ kinh doanh cá thể này có tỷ lệ đóng cửa ít hơn so với các DNNVV, bởi họ luôn nỗ lực để tồn tại trong môi trường cạnh tranh và họ có tỷ lệ thành công khá lớn trong việc chuyển đổi ngành nghề kinh doanh. Nhưng năm nay, DN siêu nhỏ đóng cửa nhiều hơn”, GS. Finn nhận định và cho rằng đây là xu hướng đáng lo ngại, bởi nhóm này chiếm tỷ lệ rất lớn trong nền kinh tế Việt Nam.

Còn theo GS. John Rand, cũng đến từ Trường đại học Copenhagen, kết quả điều tra cũng cho thấy, quy mô của các DN hầu như không tăng lên, thậm chí có xu hướng giảm dần so với trước đây. “95% DN siêu nhỏ 2011 sang đến 2013 vẫn là siêu nhỏ. Ở nhóm DN nhỏ, có khoảng 71,6% DN nhỏ vẫn giữ nguyên quy mô tới năm 2013, trong khi chỉ có 2,2% chuyển được lên quy mô lớn hơn, nhưng có 2,6% lại lùi thành DN siêu nhỏ. Khu vực DNNVV đang giảm quy mô lao động toàn thời gian hơn DN siêu nhỏ. Năng suất lao động giảm giữa hai cuộc điều tra 2011 và 2013, đặc biệt đối với DN siêu nhỏ ở nông thôn”, ông John nhận định và cho rằng đây là sự thay đổi đi xuống rất đáng báo động.

Bình luận về kết quả này, ông Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng CIEM cho rằng, việc các chỉ số về DN dân doanh đều có xu hướng suy giảm về số lượng, quy mô, năng suất là những thách thức đã được nhắc đến từ trước, song điều đáng lo lắng hơn cả là DN tư nhân nói chung đang gặp phải những vấn đề nền tảng, đòi hỏi phải có sự thay đổi từ thể chế, tư duy, chính sách hướng tới đối xử công bằng thì mới có thể đưa ra những giải pháp hữu hiệu vực dậy và phát triển khu vực này.

“Tại thời điểm này, chúng ta có đủ năng lực vượt qua những vấn đề này hay không, trong khi hội nhập đang ở trước cửa. Cơ hội kinh doanh từ việc ký kết những hiệp định thương mại liệu có đến với DN tư nhân hay chỉ mang lại lợi ích cho những NĐT nước ngoài đến Việt Nam?”, ông Cung đặt câu hỏi và cho rằng, cần giải quyết được những vấn đề gốc rễ để việc mở cửa nền kinh tế đạt hiệu quả.

Bên cạnh đó, báo cáo cũng chỉ ra, các DNNVV đang sử dụng nhiều biện pháp khác nhau để đối phó với khủng hoảng; trong đó, cắt giảm chi phí sản xuất, tìm kiếm thị trường mới là các giải pháp được thực hiện nhiều nhất. Gần 1/5 số DN đã thử thay đổi hoặc đổi mới dịch vụ và các hoạt động khác. Không chỉ vậy, báo cáo cho thấy, có tới 84% số DNNVV gặp rào cản lớn trong tăng trưởng năm 2013, trong đó, tiếp cận với tín dụng vẫn được  chỉ ra là vấn đề khó khăn nhất đối với DN trong cả hai năm 2011 và 2013.

Mặc dù tỷ lệ gặp khó khăn trong tiếp cận tín dụng giảm từ 45% năm 2011 xuống còn 30% năm 2013, song đây vẫn được xem là vướng mắc lớn nhất đối với DNNVV trong năm 2013. Về vấn đề cầu với sản phẩm, theo kết quả báo cáo, nếu năm 2011 có 19% DNNVV xem cầu giảm là một thách thức lớn với tăng trưởng thì tỷ lệ này trong năm 2013 tăng lên 27%. Sức ép cạnh tranh cũng là một khó khăn mà nhiều DNNVV xác nhận tăng lên trong năm 2013 với 21% cho rằng đang phải chịu sức ép cạnh tranh rất lớn.              

Nguồn: Tạp chí Tài chính