Đây là nội dung trả lời phỏng vấn của TS. Nguyễn Đình Cung - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế trung ương với phóng viên TBNH.  

Kinh tế vĩ mô tiếp tục ổn định, tăng trưởng được phục hồi và cầm chắc đạt được mục tiêu. Nhưng vì sao vẫn có những ý kiến cho rằng “chưa vững chắc”?

Chúng ta ổn định được kinh tế vĩ mô, duy trì chỉ số giá tăng thấp là tốt. Cũng có người cho rằng để mức lạm phát thấp như hiện nay là không tốt, nhưng tôi thấy giá cả đã vận hành theo tín hiệu thị trường. Điển hình như giá xăng dầu đã giảm theo biến động của thị trường, hay nhờ nông nghiệp được mùa nên giá lương thực không tăng cao… Đó là những biểu hiện có lợi cho người dân và cho nền kinh tế.

Ngay như câu chuyện tăng trưởng tín dụng cũng như thế. Ngành NH đã có những biện pháp và giải pháp phù hợp, nhưng tăng trưởng tín dụng cũng chỉ nên mức độ bởi thị trường thực sự không hấp thụ được.

Chúng ta đừng can thiệp bằng những mệnh lệnh hành chính không theo tín hiệu thị trường, trừ khi có những biến động quá lớn hoặc ảnh hưởng đến các đối tượng chính sách, hộ nghèo thì phải cần có sự can thiệp của Nhà nước để khắc phục “lỗi của thị trường”. Còn khi thị trường không chấp nhận mà chính sách hoặc mệnh lệnh hành chính cứ cố ép thì hậu quả từ phản ứng thị trường sẽ “quất” lại mạnh hơn.

Năm qua, chúng ta đã có nhiều giải pháp nhưng vẫn chưa thực sự cải thiện rõ nét từ phía tổng cầu. Liệu sức cầu có thể cải thiện rõ nét hơn trong những tháng tới?

Trong bối cảnh này, cùng với các giải pháp hỗ trợ tổng cầu, cần hướng đến phía cung – tức khu vực sản xuất, phân phối. Thay đổi được từ phía cung sẽ có hàng hóa có chất lượng tốt hơn và giá tốt hơn thì dân sẽ mua nhiều hơn, như vậy là giúp tăng cầu.

Do đó, nên ưu tiên chính sách tập trung hơn vào cải thiện môi trường kinh doanh, đơn giản hóa thủ tục hành chính, giảm chi phí, tự do hóa thị trường, tạo thuận lợi cho kinh doanh, khuyến khích và cải thiện năng lực công nghệ gắn với tăng năng suất bền vững. Đây cũng chính là thời điểm thuận lợi để khuyến khích, khơi dậy sự hứng khởi kinh doanh.

Một năng lực mới, làn sóng đam mê sản xuất mới, những ý tưởng mới sẽ tạo ra những sản phẩm mới và sẽ thúc đẩy tăng cầu. Theo đó, năng suất lao động được nâng cao, tăng lợi nhuận cho DN. Chỉ khi đó, sản xuất mới phát triển bền vững.

Cần làm gì để khơi dậy sự hứng khởi trong khu vực dân doanh, thưa ông?

Có những lĩnh vực mà môi trường kinh doanh đang chưa khuyến khích sức sáng tạo, dù năng lực sáng tạo luôn tồn tại trong cộng đồng dân cư. Rõ ràng, Nhà nước phải tạo môi trường hoặc nguồn lực để có thể tạo ra động lực. Mặt khác, tư duy để có thể chế khuyến khích sáng tạo, nuôi dưỡng sáng tạo, hỗ trợ sáng tạo, vinh danh sáng tạo. Và ở đây, thể chế đóng vai trò rất quan trọng.

Hiện sáng tạo kinh doanh đang gặp nhiều rủi ro và bị cho là vi phạm. Người dân chế tạo tàu ngầm, máy bay, mà khi họ đưa ra chạy thử nghiệm thì có lẽ Nhà nước không nên cấm. Đừng nên duy trì quản lý theo kiểu tư duy rằng, trong khu vực này đã có một trạm xăng thì Nhà nước sẽ không cấp phép mở thêm trạm xăng nữa.

Hay muốn kinh doanh gas phải đáp ứng yêu cầu về số lượng bình gas… Chính điều này đang hạn chế sự phát triển chung. Chỉ cần quy định lĩnh vực hoặc sản phẩm hay khu vực nào không được làm gì, chứ không nên quy định muốn làm gì phải đi xin.

Và chỉ khi có động lực sáng tạo trong sản xuất kinh doanh mới tạo ra nhu cầu đổi mới công nghệ, nhằm tạo năng suất cao hơn, chất lượng sản phẩm tốt hơn và có giá trị gia tăng cao hơn.

Việc xuất hiện taxi Uber là sáng tạo hay là vi phạm, thưa ông?

Đây là một phương thức kinh doanh sáng tạo. Bất cứ gì mới xuất hiện cũng có thể tác động đến nhóm lợi ích của hiện hành. Và  nếu có phản đối thì cũng là phản ứng tự nhiên. Cơ quan quản lý Nhà nước phải đứng trên lợi ích quốc gia, lợi ích người dân để xử lý vấn đề.

Luật DN vừa được Quốc hội thông qua mở rộng phạm vi lĩnh vực, ngành được tự do kinh doanh, giảm nguy cơ rủi ro thể chế, độ an toàn kinh doanh cao hơn, được đảm bảo hơn. Đây là một trong những điểm mới nhất, quan trọng nhất trong tư tưởng mới của Luật DN.

Luật DN mới đây quy định chỉ những DN do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ mới được coi là DNNN. Như vậy sẽ loại bỏ nhiều DN khỏi danh sách DNNN hiện có. Điều này sẽ có tác động gì, thưa ông?

Đã không còn là DNNN nữa thì nó sẽ hoạt động bình đẳng với các DN khác. Như vậy, thay đổi rất nhiều quyền và nghĩa vụ của DN, không còn là quyền và nghĩa vụ riêng có của DNNN như trước đây, không còn là cách thức quản lý Nhà nước riêng và đặc biệt là các cổ đông bên ngoài đã bình đẳng với cổ đông Nhà nước. Quyền và lợi ích của các cổ đông không phải là Nhà nước được bảo vệ, tránh tình trạng cổ đông mang tính chất Nhà nước áp đặt và lấn lướt như trước.

Như vậy, các cổ đông chiến lược sẽ sẵn sàng tham gia nhiều hơn, từ đó sẽ thúc đẩy quá trình cổ phần hóa và lúc này sẽ xuất hiện những nhà đầu tư đích thực, có khả năng điều hành thực sự.

Cũng theo Luật DN mới thì số DNNN giảm mạnh. Vậy có ảnh hưởng đến vai trò điều tiết vĩ mô của Nhà nước?

Đừng coi DNNN là công cụ thực hiện ổn định vĩ mô. Nếu thoát được điều này sẽ là một bước tiến lớn. Nhà nước quản lý kinh tế vĩ mô bằng những công cụ chính sách như chính sách tiền tệ, tỷ giá và lúc cần can thiệp thị trường thì sẽ sử dụng nguồn dự trữ quốc gia.

Cụ thể, nếu khi có những biến động lớn trên thị trường cần sự can thiệp, Nhà nước sẽ xuất dự trữ quốc gia đảm bảo nguồn cung ứng  bình ổn thị trường, không để thiếu hàng. Cũng tương tự như lúc cần bình ổn thị trường ngoại hối thì dùng dự trữ ngoại hối để can thiệp thị trường.

Xin cảm ơn ông!

Tại diễn đàn DN Việt Nam 2014, các nhà đầu tư đến từ Hoa Kỳ, châu Âu, châu Á đã ghi nhận: Việt Nam đang có những bước tiến đáng kể trong một số lĩnh vực quan trọng đối với cộng đồng DN, đặc biệt là Luật Đầu tư và Luật DN sửa đổi vừa được Quốc hội thông qua.

Bà Wendy Wernern - Giám đốc bộ phận thương mại và cạnh tranh Đông Á - Thái Bình Dương đánh giá: "Nhiều nhà đầu tư lớn đang nghĩ rằng Việt Nam là lựa chọn tốt, các chính sách thì vẫn đang cải cách và chúng tôi còn hy vọng vào sự thay đổi về đất đai, thuế quan. Mặc dù còn nhiều thử thách về nhân lực lao động, nhưng chúng tôi tin rằng sẽ có nhiều tiến triển".

Nguồn: Thời báo Ngân hàng