Tất cả các nghiên cứu trong nước và trên thế giới đã cho thấy không có sự thống nhất về khái niệm, tiêu chí nước công nghiệp trong thời đại ngày nay. Do đó, chỉ có thể xác định vấn đề này theo nhận thức, quan điểm và cách xử lý đặt trong hoàn cảnh và điều kiện cụ thể của nước ta, nhưng vẫn phải phù hợp với bối cảnh quốc tế và được thế giới chấp nhận khi nhìn nhận và quan hệ với nước ta. Sau này thực tiễn sẽ trả lời cuối cùng đúng sai, được hay không.

Nên nhận thức rằng, trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại tương đồng với việc thực hiện thành công công nghiệp hóa đất nước. Công nghiệp hóa theo hướng hiện đại có nghĩa là công nghiệp hóa kiểu mới gắn với hiện đại hóa và hội nhập quốc tế chứ không phải công nghiệp hóa kiểu cũ như các nước đã công nghiệp hóa cách đây hàng thế kỷ. Điều đó cũng có nghĩa là trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại dự kiến cho khoảng 20 năm tới chứ không phải hoàn hoàn giống như một “nước công nghiệp mới” cách đây mấy thập kỷ. Như vậy, nước ta khi đạt tới trình độ phát triển của một nước công nghiệp theo hướng hiện đại phải có GDP/người khoảng 6.000-7.000 USD theo giá hiện nay. Sau đó còn một khoảng thời gian dài nữa để nước ta phát triển lên trở thành nước công nghiệp hiện đại hoặc nước công nghiệp phát triển như các nước OECD (có GDP/người trên 12000 USD). Cùng với tiêu chí về trình độ phát triển kinh tế (GDP – GNI/người, cơ cấu ngành kinh tế, cơ cấu lao động, năng suất lao động…), cần xác định một loạt các tiêu chí khác về văn hóa - xã hội, môi trường, như về trình độ khoa học công nghệ, giáo dục, phát triển con người, bình đẳng xã hội, tuổi thọ và chăm sóc sức khỏe người dân, sự minh bạch trong xã hội, bền vững về môi trường... thể hiện trình độ phát triển toàn diện của đất nước và vị thế của nước ta trên trường quốc tế.

Việt Nam chưa có nền kinh tế tri thức đầy đủ

Chỉ một vài DN lớn của Việt Nam chủ động đi vào nền kinh tế tri thức còn đa phần các DN vẫn “chìm đắm” trong tư duy cũ, cách làm cũ khiến nền công nghiệp Việt Nam còn khoảng cách khá xa đối với nền kinh tế tri thức trên thế giới.

Việt Nam cần ưu tiên phát triển nền kinh tế tri thức như một điều kiện sống còn trong thế giới đang vận động rất mau lẹ. Kinh tế tri thức còn là điều kiện để Việt Nam tồn tại, cạnh tranh và thoát khỏi cái rốn nghèo của khu vực vốn đeo đuổi bấy lâu. Việt Nam chưa có nền kinh tế tri thức hay cụ thể hơn là chỉ một vài DN, ngành đã và đang đi sâu vào kinh tế tri thức bằng cách đi tắt đón đầu và ngang bằng với trình độ của thế giới như: điện tử viễn thông, hóa dược và vật liệu xây dựng.

Nhiều chuyên gia nhận định, Việt Nam có quá nhiều lợi thế để đi tắt đón đầu, đưa đất nước thoát nghèo, chuyển mình sang đất nước có nền kinh tế tri thức. Người Việt Nam thông minh, cần cù và sáng tạo. Nhiều DN Việt Nam thời gian qua đã rất thành công khi dám đi tắt, đón đầu vào công nghệ nguồn để cho ra những sản phẩm số 1 thế giới. Nước ta có hàng vạn kỹ sư, tiến sĩ và các nhà khoa học giỏi. Điều kiện tự nhiên ưu đãi và quá trình mở cửa rộng rãi đối với thế giới cho phép Việt Nam tiếp cận công nghệ nguồn….

Tuy nhiên, trên thực tế Việt Nam vẫn chưa được xem là nền kinh tế tri thức, mô hình này vẫn còn khoảng cách khá xa mà Việt Nam phải nỗ lực lắm mới có thể rút ngắn được. Không so đâu xa mà chỉ cần so với chính các nước ASEAN, Việt Nam cũng đã thua họ về các nền kinh tế tri thức rồi. Cùng xuất phát điểm như nhau nhưng hiện nay Việt Nam còn cách khá xa so với các nước ASEAN 6 (Singapore, Thái Lan, Malaysia, Philipines, Indonesia, Brunei). Tại báo cáo của Ngân hàng Thế giới (WB) về xếp hạng chỉ số kinh tế tri thức (KEI) của Việt Nam, Việt Nam vẫn thuộc nhóm trung bình thấp với điểm số 3,4 điểm trong khi điểm trung bình là 5 điểm. Năm 2012, Việt Nam chỉ sếp hạng 104/146 nước và lãnh thổ được điều tra về chỉ số KEI.

Những vướng mắc lớn trói chân Việt Nam trong mấy thập kỷ trên con đường chuyển mình từ nền kinh tế đang phát triển sang kinh tế công nghiệp hóa, hiện đại hóa, kinh tế tri thức chính là tư duy và cách làm.

Nguồn: DDDN