Tăng trưởng kinh tế năm 2014, đặc biệt là 6 tháng đầu năm 2015 đang cho thấy sự hồi phục rõ nét của kinh tế Việt Nam. Với nhiều dự báo gần đây cho rằng tốc độ tăng GDP năm nay có thể đạt 6,5% (cao hơn mục tiêu 6,2% đề ra), có thể thấy kinh tế đang tìm lại mức tăng trưởng tiềm năng trước đây.

Tuy nhiên, đi cùng với sự hồi phục của nền kinh tế cũng tồn tại nhiều điểm hạn chế, chẳng hạn như cán cân tài khoản vãng lai dần chuyển từ thặng dư sang thâm hụt, gây sức ép lên cán cân thanh toán tổng thể; một số mục tiêu khó giữ và có thể phải điều chỉnh để hỗ trợ cho quá trình phục hồi tăng trưởng hiện nay, như mục tiêu giữ thâm hụt thương mại không quá 5% tổng kim ngạch xuất khẩu...

“Trong bối cảnh tăng trưởng tích cực thì cũng có những “phí tổn” phải chấp nhận. Trong đó, có hai hệ quả lớn nhất là: Phải chấp nhận cán cân tài khoản vãng lai sẽ chuyển từ thặng dư sang thâm hụt; và có thể phải nới lỏng một số mục tiêu khác để hỗ trợ tăng trưởng”, báo cáo cập nhật kinh tế Việt Nam mà Khối Nghiên cứu của Ngân hàng ANZ công bố gần đây bình luận như vậy.

Theo ANZ, để có được mức tăng trưởng kinh tế tốt hơn thì đà sản xuất, xuất khẩu hiện nay cần được tiếp tục duy trì. Điều này đồng nghĩa với nhập khẩu, đặc biệt là hàng nguyên vật liệu đầu vào, sẽ phải gia tăng. “Với giả thiết các hoạt động hiện tại của nền kinh tế được duy trì như hiện nay thì thâm hụt thương mại sẽ ở mức 7,5 - 8 tỷ USD trong năm 2015. Do đó, có thể phải điều chỉnh mục tiêu về thâm hụt thương mại”, ANZ cảnh báo. Tính toán cụ thể, các chuyên gia của ANZ dự báo, cán cân tài khoản vãng lai sẽ thâm hụt ở mức tương đương 0,5% GDP trong năm 2015 và lên mức 1% GDP năm 2016.

Cũng liên quan đến dự báo thâm hụt thương mại cao hơn mục tiêu, các rủi ro được khuyến cáo còn bao gồm cả việc duy trì dự trữ ngoại hối ở mức an toàn, từ mức 12 tuần nhập khẩu. Đảm bảo điều đó, theo ANZ, NHNN có 3 giải pháp cần tính đến. Thứ nhất, đặt trần nhập khẩu ở mức trung bình 12,5 tỷ USD/tháng. Thứ hai, cố gắng tích trữ thêm dự trữ ngoại hối với tốc độ nhanh, tương đương tốc độ tăng trưởng nhập khẩu. Thứ ba, điều chỉnh thêm tỷ giá (nhưng như vậy sẽ không giữ được mục tiêu của năm nay, nên ít khả năng xảy ra).

Tuy cho rằng “không thể cùng lúc có được tất cả” (ý nói tăng trưởng cao hơn sẽ đi kèm các “hệ lụy” như kể trên), nhưng ANZ cho rằng, những “hệ lụy” ấy không phải là xấu, thậm chí là điều cần thiết và tích cực. Hàm ý chính sách từ phía các chuyên gia, tổ chức quốc tế đều có điểm chung là cần chú trọng đến mục tiêu dài hạn, đảm bảo ổn định các cân đối lớn của nền kinh tế trong bối cảnh tái cơ cấu và đổi mới mô hình tăng trưởng mà Việt Nam đang gấp rút triển khai.

TS. Lưu Bích Hồ, nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược phát triển (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) lưu ý: “Mọi sự tăng trưởng lúc này cần nhìn trong điều kiện tái cơ cấu chuyển đổi mô hình tăng trưởng, nên dù có nhích lên cũng không thể nhiều vì nguồn lực và động lực chưa có gì mới. Còn nếu cứ theo mô hình cũ thì càng cố tăng trưởng cao càng có nhiều hệ lụy và dẫn tới khủng hoảng”.

Đồng thời, chuyên gia này khuyến nghị: “Để tái cơ cấu được phải chấp nhận một mức tăng trưởng vừa phải, khoảng 6 - 6,5%/năm là phù hợp. Cùng với đó phải quyết liệt tái cơ cấu để tạo ra động lực mới và nguồn lực mới”.

Đồng quan điểm trên, chuyên gia kinh tế Trinh Nguyễn, Khối Nghiên cứu kinh tế của Ngân hàng HSBC cho rằng, yếu tố thách thức nhất hiện nay cũng như trong tương lai là chính sách công nghiệp hoá thiếu tập trung của đất nước. Rõ ràng, chính sách này đang tận dụng lợi thế chi phí nhân công.

Tuy nhiên, các DN trong nước đang không tận dụng được chuỗi cung ứng toàn cầu nhanh như các quốc gia khác (biểu hiện bằng tỷ lệ nội địa hoá của Việt Nam vẫn còn khá thấp), mà một phần nguyên do bắt nguồn từ chính sách công không được điều phối hiệu quả cũng như cải cách chậm chạp trong hệ thống DNNN. Bên cạnh đó, môi trường pháp lý cũng chưa có những cải thiện đáng kể.

Ngoài ra, theo bà Trinh Nguyễn, Chính phủ mặc dù đã mở cửa cho hoạt động đầu tư nhưng vẫn tiếp tục bảo hộ cho các ngành chủ chốt. Do việc phân bổ các nguồn lực thiếu hiệu quả, nền kinh tế đã phát triển chậm lại đáng kể trong khoảng thời gian 2011 - 2014. Xuất khẩu của DN trong nước giảm và dần dần mất năng lực cạnh tranh. Chính vì vậy, trong trung hạn, vấn đề không phải chỉ là tín dụng và tăng trưởng GDP, mà còn nằm ở chất lượng phân bổ nguồn vốn và các nguồn lực khác.

Nguồn: Thời báo Ngân hàng