Một lần nữa, nguy cơ tụt hậu xa hơn của nền kinh tế Việt Nam lại được đưa ra tại Diễn đàn khoa học “Kinh tế Việt Nam 2016-2020: Một số đột phá phát triển” do Ban Kinh tế Trung ương tổ chức cuối tuần trước. Việt Nam đang ở đâu? PGS-TS. Trần Đình Thiên, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam đặt vấn đề gợi mở cho cuộc thảo luận về thể chế, tư duy phát triển kinh tế và xác định mô hình tăng trưởng...

30 năm đổi mới đã đi qua, bất chấp nhiều thành tựu “ngoạn mục” đã đạt được, Việt Nam vẫn bị đánh giá là đang tụt hậu xa hơn so với các nước. Năng suất lao động quá thấp. DN đa số có quy mô nhỏ và siêu nhỏ lại thiếu tính cạnh tranh, thiếu liên kết. 2% DN hoạt động trong ngành công nghệ cao nhưng chỉ tham gia ở công đoạn có giá trị gia tăng thấp nhất. Thiếu tập đoàn tư nhân làm trụ cột.

“Nguy hiểm là tầm nhìn của DN thì nhỏ hẹp và ngắn hạn, một số thì có động cơ chụp giật, kiếm chác”, ông Thiên nhận xét.

Trong khi đó, làn sóng hội nhập mang tới cả cơ hội lẫn thách thức. Cục diện thế giới đang thay đổi, đặc biệt là sự trỗi dậy của một số nền kinh tế. Việt Nam đang có cơ hội tiến vượt lên về thể chế và đòi hỏi tiến lên về công nghệ. Nhưng liệu có vượt qua được chính mình? “Sóng lớn cần tàu to, thuyền trưởng tài và thủy thủ giỏi”, ông Thiên nêu quan điểm.

Đồng tình với quan điểm trên, GS-TSKH. Lê Du Phong cảnh báo nếu không có những giải pháp phát triển đột phá, thì tụt hậu so với các nước trong khu vực và rơi vào bẫy thu nhập trung bình là điều tất yếu. Ông kiến nghị nên tập trung đầu tư vực dậy sản xuất nông nghiệp (nghĩa rộng là nông - lâm - thủy sản) và kinh tế nông thôn; kiên quyết chấn chỉnh lại bộ máy quản lý Nhà nước. “Đội ngũ cán bộ đông nhưng hạn chế cả tầm lẫn tâm. Vì thế, hiệu lực quản lý của bộ máy Nhà nước các cấp rất yếu…”, ông Phong nói.

Nhận diện thách thức hiện tại, TS. Võ Đại Lược, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Chính trị thế giới cho rằng: Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức, nhưng thách thức lớn nhất, phức tạp nhất chính là sự bất cập của tư duy phát triển, của hệ quan điểm phát triển, của thể chế. Theo ông, nếu không giải quyết vấn đề này một cách phù hợp, đảm bảo Việt Nam tiến cùng thời đại về cả tư duy và hành động, thì nguy cơ tụt hậu xa hơn là điều khó tránh khỏi.

Gợi mở các giải pháp cần triển khai trong thời gian tới, ông Đinh Văn Cương, Phó trưởng ban Kinh tế Trung ương đặt vấn đề: Cần những giải pháp trọng tâm, trọng điểm để có thể tạo đột phá trong thúc đẩy quá trình tái cơ cấu, tháo gỡ các điểm nghẽn của nền kinh tế nhằm mục tiêu đẩy mạnh cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng.

Đồng quan điểm, ông Thiên gợi ý những vấn đề cần làm cho 20 năm sau. Theo ông, Việt Nam đi sau, lại ở Đông Á nên có thể chọn hình mẫu Hàn Quốc. Nhưng ông lưu ý, “đi sau” chứ không “đi theo” mà phải có cách đi khác để vượt lên. Đổi mới mô hình tăng trưởng, phát triển thị trường hiện đại là chuyện sống còn và phải tạo dựng được những tập đoàn kinh tế tư nhân làm trụ cột.

TS. Lê Đăng Doanh, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương thì lưu ý một kinh nghiệm “đổ vỡ” khác trên thế giới, đó là trường hợp Hy Lạp. Những “khuyết tật” của nền kinh tế nước này là năng lực cạnh tranh thấp, năng suất lao động kém với chi phí tiền lương quá cao, bộ máy quá cồng kềnh, tham nhũng và chủ nghĩa tư bản thân hữu tràn lan. Kết quả là do chi tiêu để nuôi bộ máy của Chính phủ tăng nhanh trong khi nguồn thu ngày càng cạn kiệt, dẫn đến chính phủ Hy Lạp phải vay không ngừng để rồi vỡ nợ…

“Cải cách thể chế, nâng cao năng lực cạnh tranh, nâng cao sức đề kháng của nền kinh tế, tài chính và ngân sách Nhà nước để nâng cao năng lực cạnh tranh là hết sức cần thiết và cấp bách”, ông Doanh thúc giục. “Hơn bao giờ hết, Việt Nam cần nhìn thẳng vào sự thật, làm rõ sự thật, nói đúng sự thật, cải cách thể chế, ngăn chặn tham nhũng, kiểm soát lợi ích nhóm tiêu cực để tránh vết xe đổ của Hy Lạp là hết sức cần thiết”.

Cũng chia sẻ quan điểm nêu trên, GS. Trần Văn Thọ (Đại học Waseda, Tokyo, Nhật Bản) thẳng thắn đánh giá, những thách thức hiện nay cho thấy Việt Nam không còn nhiều thời gian để xử lý các vấn đề tồn tại. “Nếu không cải cách mạnh mẽ, không khẩn trương có chiến lược phát triển thích đáng thì sẽ rơi vào trì trệ lâu dài, có thể Việt Nam sẽ rơi vào bẫy thu nhập trung bình thấp…”, ông Thọ nói.

Khuyến nghị một mô hình phát triển cho Việt Nam, nhiều ý kiến tại diễn đàn cho rằng, đó nên là mô hình tăng trưởng dựa trên năng suất, hiệu quả hướng tới sự phát triển nhanh và bền vững; trong đó tăng trưởng dựa trên sự kết hợp hài hòa giữa chiều rộng và chiều sâu, lấy tăng trưởng theo chiều sâu là hướng chủ đạo, được thực hiện trên nền tảng thể chế kinh tế thị trường hiện đại và hội nhập quốc tế.

Nguồn: Thời báo Ngân hàng