Rào cản pháp lý

Nợ xấu từng được nhắc đến như cục máu đông cản trở dòng tín dụng hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội. Để hỗ trợ quá trình xử lý nợ xấu, cho đến nay khung khổ pháp lý cho hoạt động này đã được NHNN tạo lập cơ bản và đồng bộ.

Bên cạnh đó, NHNN đã chủ động, tích cực phối hợp với các bộ, ngành thực hiện các giải pháp nhằm tháo gỡ khó khăn về hoạt động xử lý nợ xấu, xử lý tài sản bảo đảm (TSBĐ); hỗ trợ hoạt động sản xuất kinh doanh và các thị trường bất động sản, hàng hóa... để góp phần xử lý nợ xấu của hệ thống các TCTD.

Đáng chú ý là ở một số trường hợp công ty có vốn đầu tư 100% nước ngoài mất khả năng thanh toán khoản vay, Giám đốc hoặc người đại diện theo pháp luật của công ty thường tìm cách tẩu tán tài sản và trở về nước, nên phía NH không liên lạc được. Các cơ quan tại Việt Nam chưa có biện pháp để phối hợp với cơ quan của nước mà vị Giám đốc nói trên, hoặc người đại diện theo pháp luật của công ty có quốc tịch, hộ chiếu để hỗ trợ NH thu hồi nợ. Các phiên tòa án xử lý công ty có vốn đầu tư 100% nước ngoài phải hoãn nhiều lần, do người đại diện theo pháp luật vắng mặt, gây mất thời gian và chi phí đi lại cho phía NH.

Trong khi đó, các quy định pháp luật hiện hành còn chưa tạo thuận lợi, khuyến khích, hỗ trợ TCTD xử lý nợ xấu, xử lý TSBĐ tiền vay, bảo vệ quyền của chủ nợ…

Chẳng hạn như vướng mắc về xác định giá khởi điểm bán TSBĐ, theo Điều 95, Luật Thi hành án dân sự năm 2008, khi đương sự không thỏa thuận được về giá và không thỏa thuận được việc lựa chọn tổ chức thẩm định giá thì chấp hành viên được chỉ định tổ chức thẩm định giá. Tuy nhiên, Điều 99, Luật Thi hành án dân sự quy định: “Việc định giá lại được thực hiện khi đương sự có yêu cầu định giá lại trước khi thông báo công khai về việc bán đấu giá tài sản”.

Những khó khăn trong vấn đề khởi kiện và thi hành án cũng được nêu rõ trong báo cáo. Đó là việc khởi kiện ra tòa để xử lý thu hồi nợ trải qua thời gian dài từ khi khởi kiện đến lúc chuyển sang cưỡng chế thi hành án, gây ra khó khăn trong thu nợ (giá trị tài sản giảm sút, mất thời gian, chi phí…). Nhiều trường hợp, tòa án chậm đưa vụ án ra xét xử theo quy định của pháp luật tố tụng dân sự, hoặc hạn chế, khước từ quyền khởi kiện của NH khi khách hàng cố tình lẩn trốn đi nơi khác mà không khai báo địa chỉ mới cho NH.

Trên cơ sở các khó khăn, vướng mắc về cơ chế, chính sách trong hỗ trợ các TCTD xử lý nợ xấu, các TSBĐ tiền vay, bảo vệ quyền của chủ nợ; những bất cập tại các Bộ luật Tố tụng dân sự, Bộ luật Hình sự, Bộ luật Dân sự… đã được NHNN báo cáo Thủ tướng Chính phủ và Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Tái cơ cấu “phi ngân sách”

Một nội dung lớn khác thuộc nhiệm vụ của hệ thống các TCTD là tái cơ cấu, lành mạnh hóa hệ thống… Tuy nhiên, trong việc khuyến khích, huy động các nhà đầu tư trong và ngoài nước tham gia cơ cấu lại NH, xử lý nợ xấu, quan điểm nhất quán là hạn chế tới mức thấp nhất tổn thất và chi phí của ngân sách Nhà nước. Cho đến nay, nguồn lực để tái cơ cấu, xử lý nợ xấu của các TCTD chủ yếu là nguồn vốn của các nhà đầu tư trong và ngoài nước, ngân sách chưa phải bỏ tiền để xử lý các vấn đề của các TCTD.

Với nguyên tắc huy động tối đa nguồn lực của khu vực tư nhân phục vụ cho cơ cấu lại, xử lý nợ xấu…, nhiều TCTD đã thực hiện việc tăng vốn điều lệ, chấp nhận hy sinh lợi nhuận, tiết giảm chi phí, trích lập dự phòng rủi ro. Đồng thời, NHNN tạo điều kiện cho các TCTD tăng vốn điều lệ; sáp nhập, hợp nhất, mua lại TCTD để vừa xử lý TCTD yếu kém, vừa tăng quy mô và năng lực tài chính. Nhờ đó, từ năm 2011 đến nay đã giảm 9 TCTD thông qua sáp nhập, hợp nhất; 4 công ty tài chính được mua lại.

Bên cạnh đó, NHNN đã trình Chính phủ ban hành Nghị định số 01/2014/NĐ-CP ngày 03/1/2014 quy định về việc nhà đầu tư nước ngoài mua cổ phần của TCTD Việt Nam, trong đó nhà đầu tư nước ngoài có thể được Thủ tướng Chính phủ cho phép sở hữu cổ phần ở các TCTD yếu kém vượt mức giới hạn thông thường nhằm tạo điều kiện cho nhà đầu tư nước ngoài tham gia cơ cấu lại TCTD yếu kém.

Như vậy, có thể thấy rằng, nguồn lực tài chính ưu tiên để tái cơ cấu các TCTD trong thời gian qua chủ yếu là nguồn lực từ bản thân TCTD, từ huy động các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước thông qua nhiều hình thức khác nhau. Phương án can thiệp của Nhà nước chỉ được sử dụng như biện pháp sau cùng trong trường hợp cần thiết.

Khẳng định quan điểm mua cổ phần bắt buộc với các NH yếu kém, trong đó nhấn mạnh đến mua 3 NH (VNCB, Ocean Bank, GP.Bank) với giá 0 đồng là đúng pháp luật. Việc NHNN mua lại cổ phần bắt buộc của các NHTM yếu kém nhằm bảo đảm sự an toàn, ổn định, trật tự của hệ thống NH và thị trường tài chính; bảo vệ quyền lợi của người gửi tiền; bảo đảm quá trình cơ cấu lại NH yếu kém không ảnh hưởng đến an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội.

Về chủ trương, Bộ Chính trị và Chính phủ thống nhất quan điểm trong giai đoạn hiện nay chưa áp dụng phá sản TCTD theo quy định của Luật Phá sản để đảm bảo giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội.

Do đó, việc NHNN mua lại bắt buộc đối với các NHTM yếu kém là giải pháp cuối cùng, khi không còn giải pháp xử lý khác khả thi hơn để đạt được mục tiêu nói trên. Điều này cũng khẳng định quyết tâm của Chính phủ và NHNN kiên quyết xử lý triệt để những NH yếu kém và cảnh báo trách nhiệm của các cổ đông trong việc quản trị, điều hành và giám sát hoạt động của NH.

Đại biểu Huỳnh Văn Tiếp - TP. Cần Thơ:

Ngành NH - điểm sáng tái cơ cấu

Năm 2015, ngành NH tiếp tục là điểm sáng trong thực hiện chủ trương tái cơ cấu nền kinh tế. NHNN đã dựa vào Luật NHNN, Luật Các TCTD và các quyết định của Thủ tướng Chính phủ thực hiện nhiều giải pháp, biện pháp quyết liệt để xử lý các NHTMCP yếu kém theo lộ trình như: kiểm soát đặc biệt, tăng vốn, sáp nhập, hợp nhất… Khi không thể để NH sáp nhập tự nguyện, mà nợ xấu, nợ mất vốn vượt quá xa vốn tự có, nguy cơ mất an toàn hệ thống, NHNN đã tiến hành mua 0 đồng với 3 NH.

Qua theo dõi có thể thấy, các NH sau khi đã được xử lý đều hoạt động đúng lộ trình tái cơ cấu, thanh khoản ổn định, tiền gửi được củng cố, nợ xấu giảm dần, hoạt động tốt dần lên, tài sản tăng nhanh. Có thể đánh giá NHNN đã thành công trong việc xử lý các NH yếu kém, đảm bảo ổn định thị trường vàng, thành công trong kiểm soát lạm phát và kéo được lãi suất xuống thấp, ổn định. Tỷ giá hối đoái ổn định, dự trữ ngoại hối tăng cao, đến nay đạt được 38 tỷ USD.

Với nhiều giải pháp, TCTD đã tự xử lý và kết hợp với bán nợ xấu cho VAMC đưa nợ xấu về dưới 3%. Các chương trình cho vay theo chủ trương của Chính phủ được các NH quan tâm, cho nên tăng trưởng tín dụng đạt khá, góp phần hỗ trợ hoạt động sản xuất kinh doanh ổn định và phát triển...

Đại biểu Thân Văn Khoa - Bắc Giang:

Nợ xấu sẽ không còn là nỗi lo

Để cơ cấu lại hệ thống các TCTD, đi đôi với việc hoàn thiện thể chế trong lĩnh vực tiền tệ và tín dụng, NHNN đã tổ chức rà soát phân loại TCTD, thực hiện các biện pháp sáp nhập, mua lại, giao cho NH khác có nhân lực quản lý. 

Hiện nay, chất lượng hệ thống đã có chuyển biến tốt, các TCTD từng bước áp dụng chuẩn mực quản trị theo thông lệ quốc tế, hiệu quả hoạt động được nâng lên, chất lượng tín dụng được cải thiện. NHNN cũng đã triển khai thực hiện các biện pháp để hỗ trợ hệ thống các TCTD xử lý nợ xấu; phát huy vai trò của VAMC… Tỷ lệ nợ xấu giảm về mức dưới 3%.

Theo báo cáo gần đây nhất số nợ xấu trong hệ thống NHTM giảm còn 3,72% ở thời điểm tháng 6/2015 so với 4,83% ở thời điểm tháng 12/2014. Đến cuối tháng 9/2015 số nợ xấu đã về dưới mức 3%. Nếu nhìn vào số lượng nêu trên có thể thấy cứ tiến triển như vậy nợ xấu sẽ không còn là nỗi lo.

Đại biểu Trần Ngọc Vinh - TP. Hải Phòng:

Mua NH 0 đồng là đúng đắn, kịp thời

Chương trình tái cơ cấu hệ thống các TCTD vừa qua đã được thực hiện tốt, góp phần ổn định đồng tiền Việt Nam, khơi thông dòng tiền đầu tư, lành mạnh hóa hệ thống NH. Việc thành lập VAMC, sáp nhập một số NH và hoạt động mua lại một số NHTM với giá 0 đồng là một chủ trương đúng đắn, kịp thời, bước đầu đã phát huy hiệu quả, góp phần giải quyết nợ xấu, tránh được đổ vỡ trong lĩnh vực NH. Việc xử lý nợ xấu đạt kết quả tốt, nợ xấu giảm từ 17,2% năm 2012 xuống còn 2,9% năm 2015.

Đại biểu Khúc Thị Duyền - Thái Bình:

Nhân dân đã tin vào đồng tiền Việt Nam

Năm 2015, nền kinh tế mặc dù còn nhiều khó khăn nhưng cơ bản các chỉ tiêu đề ra chúng ta đã đạt được. Trong đó, đặc biệt là mặt bằng về lãi suất NH thấp, nhân dân bước đầu đã tin vào đồng tiền Việt Nam và khắc phục được tình trạng đô la hóa, vàng hóa trong nền kinh tế.

Chúng tôi thấy rằng, trong năm qua sự đầu tư của Chính phủ, của các bộ, ngành từ trung ương đến cơ sở, đặc biệt những chính sách đầu tư cho phát triển nông nghiệp, nông dân, nông thôn rất tích cực… Tôi nghĩ rằng đây là một trong những vấn đề giúp cho chúng ta có thể phát triển kinh tế - xã hội rất tốt và tương đối ổn định.

Đại biểu Tôn Thị Ngọc Hạnh - Đắk Nông:

Tiếp cận vốn NH đã dễ dàng hơn

Vừa qua, Nghị định 55 về chính sách tín dụng phục vụ nông nghiệp, nông thôn đã được ban hành và hệ thống NH Nông nghiệp đang triển khai mạnh mẽ trong thực tiễn. Người dân cần vốn sản xuất, kinh doanh được tiếp cận vốn NH dễ dàng hơn rất nhiều. 

Tuy nhiên, bên cạnh các nguồn lực cơ bản như tiền vốn, sức lao động, vật tư thì thực tiễn sản xuất ở khu vực nông nghiệp, nông thôn rất trông đợi cơ chế chính sách thực sự hiệu quả và gắn kết giữa các hình thức trong chuỗi giá trị hiện nay. Đồng thời, cần có cơ chế triển khai, phát triển áp dụng công nghệ cao trong nông nghiệp để phát huy lợi thế vùng.

Đại biểu Ma Thị Thúy - Tuyên Quang:

Lãi suất hợp lý, DN mở rộng sản xuất

Tôi thấy NHNN thời gian qua đã nỗ lực trong việc điều hành đồng bộ các giải pháp để đạt mục tiêu giảm mặt bằng lãi suất, tháo gỡ khó khăn cho DN và hộ dân phát triển sản xuất kinh doanh. Hiện nay, các NHTM đang áp dụng với lãi suất cho vay trung và dài hạn còn khoảng 7-9%/năm. Điều đó đã giúp DN giảm bớt phần nào chi phí đầu vào, có thêm điều kiện mở rộng sản xuất kinh doanh.

Để tiếp tục duy trì được mục tiêu đó, tôi đề nghị Chính phủ cần tập trung chỉ đạo quyết liệt hơn nữa đối với các bộ, ngành và các địa phương trong tổ chức thực hiện Nghị quyết 19 của Chính phủ, tạo cơ hội tốt hơn cho các DN tiếp cận nguồn vốn vay trong nước với lãi suất hợp lý…

Đại biểu Trịnh Ngọc Phương - Tây Ninh:

Góp phần xây dựng nông thôn mới

Giải pháp căn cơ, bền vững đối với ngành NH là tiếp tục đầu tư tín dụng cho nông nghiệp, nông dân, nông thôn. Thời gian qua, ngành NH đã thực hiện tốt mục tiêu kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, thực hiện các giải pháp tháo gỡ khó khăn cho hoạt động sản xuất kinh doanh để hỗ trợ tăng trưởng kinh tế ở mức hợp lý, đảm bảo an toàn hệ thống tín dụng. 

Tuy nhiên, để tạo sức sống mới cho hàng loạt các chính sách phát triển kinh tế, an sinh xã hội, ngành NH cần tạo đột phá mạnh trong đầu tư tín dụng phát triển nông nghiệp, nông thôn theo Nghị quyết 26 của Trung ương về tam nông, nhất là mục tiêu xây dựng nông thôn mới.

Thực tế thời gian qua, NHNN đã chỉ đạo ngành NH ở các địa phương triển khai và một số địa phương đã làm tốt, cần nhân điển hình. Cụ thể trên địa bàn tỉnh Tây Ninh, ngành NH đã giúp hơn 70% số hộ trên địa bàn vay sản xuất kinh doanh và cải thiện đời sống. Bước đầu hình thành các mô hình mẫu trong sản xuất nông nghiệp, thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế địa phương và cơ cấu ngành nông nghiệp. Do đó, trong giai đoạn hiện nay người dân rất cần ngành NH tiếp tục có thêm những giải pháp để hỗ trợ tốt mục tiêu xây dựng nông thôn mới.

Nguồn: Thời báo Ngân hàng