Lo “ta mãi là ta”

Nếu so với những quốc gia khác trong khối ASEAN, Việt Nam đang là nền kinh tế mở cửa rộng nhất. “Chúng ta hiện đã mở cửa ở mức không thể rộng hơn được nữa. Tất cả những thị trường lớn nhất, năng động nhất như Mỹ, EU, Nhật Bản… và những nơi có sở hữu công nghệ hiện đại nhất thì đều đã có các hiệp định thương mại tự do (FTA) với Việt Nam”, TS. Võ Trí Thành, nguyên Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) nhìn nhận.

Đây cũng được coi là cơ hội lớn để các DN trong nước tận dụng nâng cao lợi thế cạnh tranh với những DN khác trong khu vực ASEAN. Tuy nhiên, cơ hội đó có nguy trượt tầm tay.

Theo ông Thành, nếu không tận dụng được cơ hội mà hội nhập mang lại để vượt lên so với các nước trong khu vực, 5-7 năm nữa Thái Lan hay Philippines có thể cũng vào TPP, vài năm nữa thôi EU và ASEAN cũng có thể ký với nhau một FTA chung. Như vậy, lợi thế của Việt Nam trong hội nhập sẽ bị xóa nhòa. Đây là một cơ hội quyết định để tạo nền tảng cho Việt Nam thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình, 5-7 năm nữa ta không tận dụng được cơ hội từ hội nhập thì “ta vẫn mãi là ta”.

Những cảnh báo như trên không phải là mới, nhưng cho đến thời điểm hiện nay vẫn luôn là một lời nhắc nhở đáng lưu tâm đối với các DN trong nước, cũng như cho cả những người làm chính sách. Nhất là khi thời điểm Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) chính thức đi vào hoạt động đang ngày càng đến gần.

“AEC sẽ không thể tác động mạnh ngay lập tức đến kinh tế Việt Nam, nhưng cũng phải thừa nhận DN trong nước sẽ chịu áp lực cạnh tranh rất lớn”, ông Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) lưu ý. Áp lực cạnh tranh đó, theo ông Lộc, sẽ đến từ từ, ngấm dần vào nền kinh tế và lấy đi miếng bánh thị phần của các DN nội địa.

Thực tế, dự báo buồn nêu trên của ông Lộc đang ngấm ngầm diễn ra ngay ở thời điểm này. Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương) Lê Triệu Dũng thừa nhận, nhiều hiệp định về cắt giảm thuế đã được thực hiện từ rất lâu. Có nghĩa là quá trình “ăn mòn” thị phần đó đã diễn ra cũng từ lâu. Nhưng có vẻ như các DN trong nước những ngày này vẫn chưa nhận thức rõ về nguy cơ đó.

Một số điều tra trong khoảng hơn một năm trở lại đây cho thấy, tỷ lệ rất thấp DN biết được những thông tin về AEC, còn sự chuẩn bị cho những thay đổi thì còn rất kém so với các DN Thái Lan, Malaysia hay Singapore.

“Đó là điều rất đáng quan ngại, bởi như vậy họ sẽ không có hướng để chuẩn bị, ứng phó và thích ứng được trong tương lai”, chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan tỏ ra lo lắng.

Nghịch lý là, cho dù kém chuẩn bị như vậy, nhưng nhiều DN lại không có động thái nào để thay đổi. Thách thức càng lớn hơn khi các nước trong khối ASEAN đều có cơ cấu kinh tế và sản phẩm na ná nhau. Chính vì thế, giao dịch thương mại nội khối ASEAN mới chỉ chiếm hơn 24%, so với mức khoảng 60% của khối EU. Khi đã tương đồng nhất định về chủng loại sản phẩm, sự cạnh tranh càng khốc liệt hơn về chất lượng và dịch vụ bán hàng. Về khía cạnh này, các DN Việt Nam vẫn thua đối thủ đến từ Thái Lan, Indonesia, Malaysia và Singapore…

Cuộc sát hạch đã ở trước mắt

Trái ngược với những gì diễn ra ở Việt Nam, các nước ASEAN khác đã có sự chuẩn bị khá kỹ cho sự ra đời của một thị trường thống nhất ASEAN. Theo kết quả điều tra của Trung tâm Nghiên cứu Đông Nam Á (ISEAS), có đến 90% DN Malaysia, 81% DN Singapore và hơn 50% DN các nước ASEAN khác đã có sự chuẩn bị sẵn sàng cho cuộc cạnh tranh mới, khi hội nhập trao những cơ hội phát triển, như việc mở nhiều khóa đào tạo bắt buộc nhân viên theo học thêm ngoại ngữ của một trong các nước AEC, nơi sắp đặt cơ sở kinh doanh…

Dễ hiểu khi thấy cộng đồng DN của các quốc gia thành viên ASEAN khác đang tấp nập thực hiện các bước chuẩn bị cho AEC, bởi vì một khi AEC chính thức ra đời, hàng hóa trong khối ASEAN sẽ được luân chuyển tự do với mức thuế ưu đãi. Việc xóa bỏ hàng rào thuế quan này sẽ tạo cơ hội để các nhà đầu tư cân nhắc đầu tư phát triển sản xuất một cách tập trung tại những địa điểm thuận lợi, tốn kém ít chi phí sau đó vận chuyển sản phẩm đến những vùng khác nhau trong ASEAN.

Không phải ngẫu nhiên mà tập đoàn phát triển bất động sản công nghiệp Amata của Thái Lan lên kế hoạch đầu tư cùng lúc hai dự án khu công nghiệp đô thị, một tại Đồng Nai và một tại Quảng Ninh.

Bà Somhatai Panichewa, Giám đốc điều hành Amata Việt Nam không giấu giếm cho biết, hai dự án trên nhằm đón đầu làn sóng đầu tư mới vào Việt Nam khi AEC ra đời. Mới cách đây ít tuần, Amata đã tiến hành thành công đợt IPO Công ty Amata Việt Nam tại thị trường chứng khoán Bangkok nhằm huy động vốn đầu tư cho hai dự án nói trên.

Đối với nhiều DN trong khu vực ASEAN, AEC giờ không còn là khẩu hiệu nữa, mà đã trở thành thực tế. Tập đoàn TCC Holding Limited của tỷ phú Thái Lan Charoen Sirivadhanabhakdi thậm chí còn thể hiện rõ quyết tâm mua lại bằng được chuỗi siêu thị  Metro Cash & Carry Việt Nam, sau khi các cổ đông nhỏ từ chối bỏ phiếu cho Tập đoàn bán lẻ BJC mua lại Metro Cash & Carry Việt Nam.

Mục đích của TCC Holding trong thương vụ này là đưa hàng Thái Lan vào thị trường Việt Nam một cách nhanh nhất, bởi Metro Cash & Carry đã xây dựng sẵn chuỗi siêu thị tại thị trường này. Như vậy, có thể thấy nếu không có sự chuẩn bị tốt, cơ hội mà hội nhập kinh tế mang lại sẽ bị chính các DN trong nước bỏ lỡ.

Nguồn: Thời báo Ngân hàng