Thực tế, hiện tại nhiều NHTM chưa điều chỉnh lãi suất các khoản vay cũ của DN, cũng chưa có thông báo đến những DN đang đàm phán các hợp đồng vay với biểu lãi suất mới. Thậm chí nhiều DN vẫn đang lạc quan có thể điều chỉnh lãi suất một vài khoản vay cũ về mức thấp hơn.

Lãi suất sẽ tăng bao nhiêu?

Bà Nguyễn Thị Như Loan – Chủ tịch HĐQT Quốc Cường Gia Lai (QCG) nói với DĐDN, QCG có thể sẽ đàm phán để điều chỉnh lãi suất khoản vay của BIDV, trên cơ sở triển vọng kinh doanh của QCG đang khá tốt và trong lịch sử tín dụng năm qua, đã có một vài khoản vay DN trả trước hạn.

Trao đổi nhiều đại diện NHTM, ghi nhận thông tin cho biết khả năng điều chỉnh lãi suất khoản vay cũ của DN về mức thấp hơn sẽ rất hy hữu, trừ phi DN xuất hiện những yếu tố đặc biệt, có kế hoạch kinh doanh thật tốt hoặc lãi suất các khoản vay cũ đang ở mức cao chưa được điều chỉnh phù hợp. Còn nhìn chung, khả năng lãi suất cho vay trong năm 2016 đối với DN và khách hàng cá nhân đều đang có nguy cơ phải điều chỉnh tăng lên.

Ủy ban Giám sát Tài chính Quốc gia, trong báo cáo kinh tế 2015 khẳng định áp lực lãi suất đã bắt đầu có dấu hiệu kể từ 2015, do cầu về tín dụng tăng cao hơn 2014. Lợi suất trái phiếu Chính phủ kỳ hạn 5 năm cũng tăng lên từ tháng 3/2015 và chưa có dấu hiệu giảm xuống cho đến cuối năm.

Nói riêng về kênh huy động vốn trái phiếu – kênh mà DN thường được phát hành nợ vay nợ tới trái chủ với lãi suất thấp, kỳ hạn trung và dài hạn, không hoặc có tài sản đảm bảo, thì mới đây nhất, sự kiện Vingroup phát hành trái phiếu quốc tế huy động vốn trị giá 3.000 tỷ đồng, với lãi suất kỳ hạn 5 năm và 10 năm là 7,75% và 8,5% cũng là một cơ sở cho thấy DN khó có thể tìm kiếm nguồn vốn rẻ hơn ở thị trường (rẻ hoặc ngang bằng Vingroup), đặc biệt với thị trường thị trường trong nước.

Huy động vốn trên thị trường chứng khoán năm 2016 cũng được dự báo không hoàn toàn dễ dàng. Phần lớn các chuyên gia đều chung nhận định dự báo là thị trường sẽ đi ngang trong quý 1 và sau đó tăng chậm với mức tăng không cao. Sự “cẩn trọng” của các nhà đầu tư trước sự biến động giảm sâu nhưng khó đoán của “vàng đen”, trước nhu cầu rút vốn để đưa vào các thị trường đã hồi phục hoặc có đồng tiền mạnh – theo sau diễn biến tăng mạnh của đồng USD dự đoán vẫn sẽ được tiếp tục duy trì trong năm nay, sẽ khiến dòng tiền vào thị trường vẫn còn hạn chế. Ông Vũ Bằng, Chủ tịch UBCKNN cũng đồng dự báo rằng thị trường chứng khoán 2016 còn khó khăn và tác động nới room ngoại Nghị định 60/NQ-CP sẽ chưa thể phát huy hết hiệu dụng. Do đó, không dễ để các DN trong vào “bầu sữa” vốn mà lẽ ra DN, đặc biệt những DN quy mô vừa và lớn, có thể “vắt” với chi phí tốt hơn so với vay vốn tín dụng trong năm nay.

Một khi các kênh huy động vốn như trái phiếu, cổ phiếu vẫn chưa hoàn toà tháo được nút thắt để giúp DN cơ hội huy động vốn tốt nhất, thói quen phụ thuộc vào tín dụng của đại đa số DN trong nước vẫn sẽ được duy trì. Năm 2016, khi kinh tế cũng được dự báo sẽ khởi sắc hơn nữa, nhu cầu đầu tư của DN sẽ càng lớn, nhiều DN sẽ càng có nhu cầu mở rộng kinh doanh. Theo đó, NH sẽ đến thời bung vốn mạnh nếu được NHNN cho phép. Và tất nhiên, các NH nói chung cũng đã nhìn thấy điều này và chuẩn bị nguồn thanh khoản dồi dào để đáp ứng nhu cầu vốn trong nền kinh tế. “Chạy đua lãi suất” trở thành xu hướng có hiệu ứng “lây lan” đối với các TCTD và lãi suất huy động đang ngày càng có dấu hiệu bị đẩy lên. Nỗi lo lãi vay sẽ tăng là có thực.

“Thực tế, 9-12% vẫn đã và đang là lãi suất bình quân các khoản vay mà DN phải trả cho các NHTM trong năm qua. Do đó, nếu lãi suất khó có thể giữ mức bình quân cho vay mà phải điều chỉnh tăng lên, khả năng mức điều chỉnh sẽ phổ biến điều chỉnh trong khoảng 0,5-1%, tức lãi suất cho vay có thể vượt qua mặt bằng 11,00% hoặc 12% của hiện nay. Một số khoản vay với một số khu vực DN có thể sẽ phải chịu tới 13%, đặc biệt là lãi vay dành cho khu vực địa ốc thuộc nhóm đối tượng mà Dự thảo Thông tư 36 sửa đổi đang nhắm tới. Lãi suất như vậy là quá cao so với mặt bằng khu vực”,chuyên gia Tài chính Nguyễn Ngọc Hoàn nhận định.

Diễn biến ngoài định hướng?

Một trong những định hướng điều hành chính sách tiền tệ của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) trong năm 2016, là cố gắng duy trì mặt bằng lãi suất ổn định như năm qua. Nếu có thể sẽ điều chỉnh giảm lãi suất cho vay trung và dài hạn xuống khoảng 0,3-0,5% nữa như đã làm được trong năm 2015.

Tuy nhiên, định hướng điều hành này xem ra đang gặp nhiều khó khăn, khi dư địa để giảm lãi suất gần như không còn. Ngược lại, áp lực để lãi suất căng hơn, và khả năng dẫn đến điều chỉnh lãi suất theo chiều hướng tăng, lại đang hiện hữu qua nhiều tín hiệu.

Khép lại mùa Lễ Tết Bính Thân, lãi suất huy động của khối NHTM hiện vẫn chưa thoát “tăng cục bộ”. Mà tình trạng “tăng cục bộ” này thì đã diễn ra suốt từ tháng 12 cho đến gần hết tháng 2 năm nay. Tức kéo dài liên tục gần 3 tháng.
Nhìn chung lãi suất huy động tăng vào dịp Tết cũng là chuyện bình thường, các chuyên gia cho biết. Chủ yếu đây là yếu tố mùa vụ, các NH đón nhu cầu gửi tiết kiệm tích lũy của người dân, đồng thời cũng có nhu cầu gia tăng dự trữ vốn huy động để giảm căng thanh khoản do nhu cầu tín dụng của khách vay cũng tăng lên mạnh mẽ vào giai đoạn này. Ủy ban Giám sát Tài chính Quốc Gia cho cũng chia sẻ số liệu là để giảm căng thẳng cục bộ thanh khoản của hệ thống NH, NHNN đã phải bơm ròng gần 100 nghìn tỷ chỉ trong hai tuần, lãi suất liên ngân hàng cũng tăng mạnh, cao hơn từ 0,21% đến 0,81% so với thời điểm đầu tháng một.

Một thực tế khác là lãi suất liên ngân hàng đã tiếp tục tăng cao vào điểm sau Tết Bính Thân, với mức tăng rơi vào kỳ hạn trên 2 tuần, kế thừa mức tăng dần đều kể từ 3 tháng trước đó nữa. (Xem đường cong lãi suất liên ngân hàng các kỳ hạn qua đêm, 1 tuần, 2 tuần tính từ 12/8/2015, thời điểm NHNN điều chỉnh tỷ giá VND/ USD, đến tháng 2/2016).

Song song, hầu hết các NHTM cũng đều có những chính sách, chương trình để gia tăng huy động bằng khuyến mãi, điều chỉnh lãi suất cộng thêm, với mức ưu đãi khuyến mãi chạm trần quy định. Tính đến thời điểm hiện nay, có khoảng gần 20 NHTM đã triển khai các chương trình huy động, bao gồm áp các mức lãi suất tiết kiệm mới trong và sau dịp Tết Bính Thân. Xu hướng các NHTM đang vào cuộc đua tăng lãi suất huy động như vậy, có thể nói, đã diễn ra. Lãi suất huy động tăng sẽ không cần độ trễ mới tác động đến lãi suất cho vay các khoản vay mới hoặc điều chỉnh lãi của các khoản vay cũ khi đến hạn, mặc dù điều này chưa được các NHTM công khai, thừa nhận”, một DN lo lắng. Dự báo chính sách tiền tệ quốc tế 2016, theo Ủy ban Giám sát Quốc gia, có thể trong năm nay, do các nước giảm lãi suất trong khi Mỹ tăng lãi suất, đồng tiền các nước sẽ mất giá so với USD, trong đó NDT mất giá 4%. “Việc NDT tham gia vào giỏ SDR là một bước tiến trong kế hoạch quốc tế hóa NDT mà theo đó Trung Quốc phải đẩy nhanh tự do hóa tài khoản vốn. Điều này dẫn đến tỷ giá NDT so với USD sẽ linh hoạt hơn và việc các nước, nhất là các nước có trao đổi thương mại lớn với Trung Quốc, cố định tỷ giá so với USD có thể lại làm tỷ giá so với NDT mất ổn định”, dự báo phân tích.

Trước mắt, Trung Quốc cần thời gian để đẩy nhanh tự do hóa tài khoản vốn. Việc mất ổn định giữa VND/NDT có thể chưa xảy ra . Đồng nghĩa, khả năng giữ các mức ổn định giá quy đổi đồng nội địa với NDT – USD,trên cơ sở bắt buộc phải hướng tới linh hoạt nhưng vẫn khó tránh nguy cơ điều chỉnh mất giá, nếu đồng NDT phá giá tiếp với tỷ lệ 4%. Mặc dù mô hình tỷ giá trung tâm mà NHNN đang triển khai đang được đánh giá là tích cực, song liệu đồng nội địa có bị điều chỉnh theo tỷ lệ phá giá NDT, chưa kể tới 3 đợt điều chỉnh tăng lãi USD mà FED dự kiến sẽ thực hiện trong năm nay, vẫn còn là ẩn số. Tác động tỷ giá tới lạm phát của Việt Nam, nếu lạc quan chiếu theo tính toán của Ủy ban Giám sát Tài chính Quốc gia, không nhiều, thì độ nén của lãi suất từ áp lực tỷ giá, vẫn sẽ không hề nhẹ.

Mới chỉ là dự báo, nhiều DN không thể không lưu tâm và sớm lên kịch bản dự phòng.