Nhận định trên được ông Chris Malone, thành viên hợp danh của Công ty tư vấn quản lý BCG, chuyên gia tư vấn phát triển kinh tế tại Việt Nam, đưa ra tại buổi công bố báo cáo nghiên cứu về năng lực chuyển đổi mức độ thịnh vượng kinh tế sang chất lượng cuộc sống của người dân, được tổ chức tại Hà Nội hôm nay, ngày 22-3.

Báo cáo này được thực hiện tại gần 150 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Báo cáo dành cho Việt Nam mang tên “Đất nước Hoa Sen: Duy trì thành tựu ấn tượng của Việt Nam về cải thiện đời sống người dân.”

Theo BCG, Chính phủ Việt Nam đặt mục tiêu cơ bản là đến năm 2020, GDP bình quân đầu người đạt từ 8.000 đến 9.000 đô la Mỹ (theo sức mua ngang giá PPP), cao hơn năm 2010 khoảng 2,5 lần, với trọng tâm là đưa Việt Nam từ một nền kinh tế công nghiệp dựa vào lao động giá rẻ trở thành một nền kinh tế tri thức, hiện đại của quốc gia có thu nhập trung bình.

Ông Chris Malone cho rằng nếu muốn đạt được các mục tiêu đã đề ra cho năm 2020 nêu trên, Việt Nam cần phải cải thiện ba lĩnh vực gồm quản lý nhà nước, cơ sở hạ tầng, và thị trường lao động.

Cần phải cải thiện ba lĩnh vực

Theo báo cáo của BCG, mặc dù việc cải thiện cơ sở hạ tầng của Việt Nam thời gian gần đây nằm trong nhóm 10% các quốc gia dẫn đầu mà đơn vị này tiến hành khảo sát, nhưng Việt Nam vẫn chưa bắt kịp các nước cùng trình độ phát triển, ở một số lĩnh vực như hệ thống cung cấp điện, chất lượng đường bộ và đường sắt.

BCG ước tính đến năm 2020, Việt Nam sẽ cần đầu tư từ 113 đến 140 tỉ đô la Mỹ vào cơ sở hạ tầng. Tuy nhiên, ngân sách nhà nước có thể chỉ đáp ứng được 50% đến 60% nhu cầu này. Để bù vào phần vốn đầu tư còn thiếu, Việt Nam cần huy động nguồn vốn tư nhân thông qua việc thay đổi cơ chế lập kế hoạch, triển khai cơ chế hợp tác công-tư trong phát triển cơ sở hạ tầng.

Việt Nam có thể học hỏi bài học từ Hàn Quốc trong việc quản lý các đặc khu phát triển kinh tế, bởi các đặc khu này có thể khuếch đại lên nhiều lần tác động tích cực của đầu tư cơ sở hạ tầng đối với nền kinh tế nếu có các biện pháp xây dựng và quản lý phù hợp.

Về quản trị nhà nước, BCG cho rằng Việt Nam buộc phải khắc phục những hạn chế để thu hút đầu tư, vì các nhà đầu tư nước ngoài có thể sẽ không đầu tư nếu không tin vào quản trị nhà nước.

Hiện tại, điểm số về quản trị nhà nước của Việt Nam thấp hơn rất nhiều so với các nước trong khu vực ASEAN. Theo một khảo sát do Chính phủ Việt Nam thực hiện trong thời gian gần đây, 66% doanh nghiệp cho biết họ phải trả các "chi phí không chính thức" khi hoạt động kinh doanh ở Việt Nam và chi phí này có thể lên tới hơn 10% doanh thu.

BCG cho rằng một bước quan trọng trong cải thiện quản trị nhà nước là nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ trong lĩnh vực dịch vụ công. Việt Nam có thể học hỏi từ mô hình của Singapore. Đây là mô hình biến chiến lược quản lý nhân tài, trong đó bao gồm cả hệ thống đánh giá nghiêm ngặt về hiệu quả công việc, trở thành công cụ để thu hút và giữ chân đội ngũ cán bộ và công chức chất lượng cao.

Thêm nữa Việt Nam cũng có thể tăng cường tính minh bạch trong quản trị nhà nước thông qua việc ứng dụng các công cụ kỹ thuật số.

Về lao động, báo cáo trên cho thấy, nếu so sánh với các quốc gia có trình độ phát triển tương đương thì năng suất lao động và đội ngũ lao động có tay nghề của Việt Nam còn thấp hơn rất nhiều. Thị trường lao động Việt Nam còn có nhiều vấn đề tồn tại.

Mặc dù tỉ lệ thất nghiệp thấp, chỉ khoảng 3%, nhưng tỉ lệ lao động trẻ thất nghiệp cao hơn gấp đôi mức đó. Đặc biệt, đối với sinh viên mới ra trường ở độ tuổi 20 đến 24, tỉ lệ thất nghiệp lên tới 20%. Trong khi đó, nhiều doanh nghiệp lớn và tập đoàn đa quốc gia vẫn phải đau đầu vì sự thiếu hụt lao động có tay nghề và do đó họ phải tự xây dựng các chương trình tái đào tạo lao động.

“Trước mắt, việc nâng cấp chất lượng lực lượng lao động của Việt Nam cần có sự tăng cường liên kết giữa doanh nghiệp với các cơ sở giáo dục, đào tạo và việc định hướng thanh niên theo những ngành nghề có nhu cầu cao. Về lâu dài, Việt Nam cần xây dựng một hệ thống quản lý hiệu quả hoạt động đối với các cơ sở giáo dục và đào tạo,” ông Chris Malone nói.

Ông Chris Malone cho biết thêm: “Việc triển khai hành động cụ thể trong ba lĩnh vực quan trọng nêu trên này rất quan trọng trong việc quyết định liệu Việt Nam có thể đạt được những mục tiêu đầy tham vọng như đã đặt ra hay không.”

Một số kết quả của báo cáo

Các phân tích của BCG cho thấy Việt Nam là một trong những quốc gia dẫn đầu trên thế giới về năng lực chuyển đổi mức độ thịnh vượng kinh tế sang chất lượng cuộc sống của người dân. Nói theo cách khác, với GDP bình quân đầu người (theo sức mua ngang giá PPP) khoảng 5.000 đô la Mỹ, người dân Việt Nam có chất lượng cuộc sống tương đương với người dân ở một quốc gia có GDP bình quân đầu người cao hơn 10.000 đô la Mỹ.

Việt Nam đã đạt kết quả ở mức trên trung bình về khả năng chuyển đổi sự phát triển kinh tế thành những nỗ lực cải thiện chất lượng sống cho người dân, theo báo cáo.

Điểm về phát triển kinh tế bền vững hiện tại của Việt Nam là 42,4 - cao hơn mức trung bình 40,2 của các quốc gia ASEAN, trừ Singapore. Điểm tăng trưởng của Việt Nam trong thời gian gần đây là 74,8 - thấp hơn một chút so với điểm trung bình của ASEAN là 76,6. Đây là một kết quả tốt vì trong số các nước mà BCG thực hiện phân tích và đánh giá thì các nước ASEAN là nhóm có điểm cao nhất.

Việt Nam hiện xếp thứ 79 trong số 149 quốc gia được BCG đánh giá. Trong khi Việt Nam chỉ đạt 42,4 điểm về phát triển kinh tế bền vững thì Mỹ, Nhật Bản, Na Uy, Đức và Singapore đều đạt mức điểm từ 80 trở lên. Đây là kết quả phản ánh một giai đoạn phát triển ít nhất là nửa thế kỷ, tích lũy thành quả phát triển và đầu tư trong các lĩnh vực như cơ sở hạ tầng và giáo dục.

Tuy nhiên, khi xét về tiến bộ đạt được trong giai đoạn từ năm 2006 đến 2013, Việt Nam nằm trong nhóm 20% số quốc gia dẫn đầu. Việt Nam đang ở nhóm các quốc gia có những thành tựu đáng kể trong cải thiện chất lượng cuộc sống một thập kỷ qua, bao gồm Ba Lan, Indonesia, Trung Quốc, Brazil, Ecuador và Ma-rốc.

Báo cáo đánh giá được thực hiện với mục đích trang bị cho các nhà lãnh đạo chính phủ một hướng nhìn mới về khái niệm chất lượng cuộc sống của người dân, đánh giá tính hiệu quả của việc chuyển đổi sự thịnh vượng về kinh tế, được đo bằng mức thu nhập, thành chất lượng cuộc sống của người dân.

Báo cáo đo lường chất lượng cuộc sống người dân được thực hiện thông qua ba các yếu tố nền tảng, thể hiện trên 10 phương diện như: sự ổn định kinh tế, y tế, quản trị nhà nước, các vấn đề môi trường…

Bản báo cáo đã thực hiện so sánh kết quả phát triển của Việt Nam so với bốn quốc gia ASEAN có GDP cao trong số các quốc gia có thu nhập trung bình ở Đông Nam Á là Indonesia, Malaysia, Phillipines và Thái Lan. Điểm số về phát triển kinh tế bền vững trung bình của nhóm ASEAN 4 là 45,2 thì điểm số của Việt Nam đang thấp hơn con số này.

Ông Chris Malone cho biết, sở dĩ BCG so sánh Việt Nam với các nước ASEAN nói trên vì các nước này sẽ không chỉ là những đối tác quan trọng của Việt Nam trong thế kỷ 21 mà còn tiếp tục là các đối thủ cạnh tranh chính trong việc thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài trong bối cảnh nhiều tập đoàn đa quốc gia đang có xu hướng dịch chuyển sản xuất ra khỏi Trung Quốc.

Nguồn: TBKTSG