Hơn nữa, cũng theo báo cáo, hiện nay có tới 67% DN FDI hoạt động ở VN thuộc ngành sản xuất có giá trị gia tăng thấp, công nghệ thấp, tiêu thụ nhiều năng lượng và khả năng phát thải ra môi trường cao. Thậm chí, TS Nguyễn Mạnh Hải – Trưởng Ban Chính sách dịch vụ công CIEM cho biết, nghiên cứu ở một số ngành như dệt may, da giày, hóa chất, sản xuất máy móc cho thấy chỉ 5% DN FDI có công nghệ cao, 80% có công nghệ trung bình, còn lại là sử dụng công nghệ thấp.

Lỗ hổng chính sách

TS Nguyễn Thị Tuệ Anh- Phó Viện trưởng Viện CIEM cho rằng, có tới 45% DN chưa áp dụng quy trình sản xuất ít phát thải. Điều đáng nói theo bà Anh, vẫn còn khá nhiều DN không tổ chức lập báo cáo đánh giá tác động môi trường, không cam kết hoặc không thực hiện đúng cam kết bảo vệ môi trường. Bên cạnh đó, bà Anh cũng cho biết, tỉ lệ các khu công nghiệp có trạm xử lý nước thải tập trung chiếm 66%.

Điển hình, tại ĐBSCL 75% khu công nghiệp và 85% cụm công nghiệp chưa có xử lý nước thải tập trung – bà Anh dẫn chứng. Đáng lưu ý, theo bà Dương Thị Tơ – Giám đốc Trung tâm Môi trường và Phát triển cộng đồng Hội Bảo vệ Thiên nhiên VN, nếu ở các nước phát triển như: Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc vai trò của chính quyền địa phương được phát huy rất mạnh mẽ trong việc quản lý, giám sát thực thi những quy định của pháp luật về môi trường. Ngược lại, tại VN, vai trò của chính quyền địa phương trong cung cấp và cập nhật thông tin về môi trường cũng như thúc đẩy thực thi quy định này rất mờ nhạt, mức nộp phạt thấp hơn so với chi phí đầu tư hệ thống xử lý chất thải.

Bên cạnh đó, theo bà Anh, hằng năm, tỉ lệ DN được thanh kiểm tra rất ít, trung bình khoảng 10 năm mới bị kiểm tra trở lại trong khi biện pháp quản lý dựa vào cộng đồng chưa được phát huy mạnh mẽ là hạn chế lớn. Đây chính là những lỗ hổng chính sách mà các DN FDI có thể dễ dàng “lách” khi đặt nhà máy sản xuất tại VN.

Địa phương nên biết… từ chối

GS TSKH Nguyễn Mại – Chủ tịch Hiệp hội DN có vốn đầu tư nước ngoài cho biết, phải đưa ra được những giải pháp mạnh, chế tài mạnh để ngăn chặn, nhất là trong bối cảnh vốn FDI vào VN có thể tăng nhanh để đón cơ hội từ các hiệp định thương mại tự do. Nếu chỉ dừng ở biện pháp kinh tế như hiện nay thì số tiền thu được từ xử phạt vi phạm về môi trường không đáng gì so với cái giá phải trả”.

Đồng tình, TS Nguyễn Khắc Kinh – Chủ tịch Hội Đánh giá tác động môi trường VN cũng chia sẻ chúng ta không thể loại bỏ hoàn toàn các dự án đầu tư FDI trong lĩnh vực dệt may, da giày nhưng điều quan trọng là phải kiểm soát công nghệ các DN này sử dụng ngay từ khâu xét duyệt hồ sơ cấp phép để hạn chế thấp nhất nguy cơ có thể xảy ra cho môi trường. Cần thiết phải ngăn chặn việc các DN đi “cổng sau” để được thông qua dự án. Đơn cử, mới đây trước đề nghị mở rộng sản xuất của Cty TNHH dệt J.M ở KCN Long Thành, huyện Long Thành, lãnh đạo tỉnh Đồng Nai đã không đồng ý sau khi xem xét nhiều khía cạnh, do đây là ngành nghề có nguy cơ gây ô nhiễm cao. Vì vậy, tỉnh đã từ chối để bảo vệ môi trường nước cho các suối và sông Đồng Nai.

Tuy nhiên, nếu chỉ một địa phương quyết liệt như Đồng Nai thì vấn đề ô nhiễm môi trường từ các dự án FDI vẫn sẽ là những con số đáng “báo động”.

Nguồn: DDDN