Doanh nghiệp nội đang thất thế

Theo ông Phạm Ngọc Hưng, Phó chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TPHCM, các nhà sản xuất kinh doanh thuộc hiệp hội phản ánh các siêu thị có vốn đầu tư nước ngoài thường yêu cầu mức chiết khấu cao, các doanh nghiệp sản xuất trong nước không thể đáp ứng đành phải rút lui, khiến khả năng cạnh tranh của hàng nội bị thua kém hàng ngoại ngay trên sân nhà.

Đứng trước khó khăn trên và trước làn sóng đổ bộ của hàng loạt doanh nghiệp bán lẻ lớn nước ngoài, Hiệp hội Doanh nghiệp TPHCM đã có công văn gửi Thủ tướng Chính phủ, kiến nghị các giải pháp cấp bách để tạo điều kiện kinh doanh thuận lợi hơn cho các nhà kinh doanh bán lẻ trong nước và kiểm tra việc chấp hành pháp luật của các doanh nghiệp bán lẻ nước ngoài.

Mặt khác, theo hiệp hội này, trong cam kết của Việt Nam khi gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), quy định ENT (xác định nhu cầu kinh tế cần thiết của địa điểm) được đưa ra như một cách hạn chế nhà đầu tư nước ngoài chiếm lĩnh thị trường bán lẻ tại Việt Nam. Thế nhưng, quy định ENT hiện nay chưa cụ thể và chưa phải là một khung ENT ở cấp độ toàn quốc mà mỗi địa phương áp dụng ENT một kiểu.

Do vậy, nhà bán lẻ trong nước hầu như không được hưởng chính sách bảo vệ nào trong suốt thời gian qua như tinh thần mà đoàn đàm phán WTO của Việt Nam dự tính. Thậm chí một số nhà bán lẻ nước ngoài đã tự do mở điểm bán hàng ngay bên cạnh và cạnh tranh quyết liệt với các nhà bán lẻ trong nước. Có một số trường hợp họ còn núp bóng các trung tâm thương mại trong nước để mở mạng lưới và không bị bất cứ rào cản nào từ phía cơ quan quản lý.

Không thể dựa vào hàng rào kỹ thuật mãi

Theo cam kết của Việt Nam khi gia nhập WTO, từ năm 2009, Việt Nam đã mở cửa hoàn toàn cho các nhà bán lẻ nước ngoài. Nếu muốn mở cơ sở bán lẻ thứ hai, nhà đầu tư nước ngoài phải đáp ứng quy định về ENT. Tuy nhiên, có khả năng nhà bán lẻ ở một số nước sẽ không bị rào cản về ENT khi đầu tư vào Việt Nam trong tương lai gần.

Cụ thể, trao đổi với TBKTSG gần đây, bà Jana Herceg, Phó trưởng ban Thương mại và kinh tế của Phái đoàn Liên hiệp châu Âu (EU) tại Việt Nam, cho biết Việt Nam cam kết không áp dụng cơ chế ENT cho các nhà bán lẻ của EU sau năm năm Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam và EU (FTA VN-EU) có hiệu lực. Đây là khu vực có rất nhiều tập đoàn mạnh về lĩnh vực phân phối. Tập đoàn Casino (Pháp) và tập đoàn Metro (Đức) đã cho thấy sức mạnh về kinh doanh phân phối của mình trong nhiều năm qua ở thị trường trong nước trước khi rút khỏi Việt Nam. Cũng theo bà Jana Herceg, dự kiến hiệp định sẽ được ký kết vào năm 2017 và có hiệu lực vào năm 2018.

Theo các nhà phân tích, một khi doanh nghiệp khu vực châu Âu không bị ràng buộc về ENT thì doanh nghiệp các nước ở ngoài khu vực này cũng có thể trở thành nhà đầu tư châu Âu thông qua việc thành lập doanh nghiệp ở một nước nào đó ở châu Âu, rồi từ đây đầu tư vào Việt Nam.

Đó là nói về việc mở các trung tâm thương mại, siêu thị có quy mô lớn, còn khi mở các điểm bán lẻ dưới 500 mét vuông, cửa hàng tiện lợi (24/24 giờ)... thì hiện doanh nghiệp nước ngoài đã không bị ràng buộc gì về ENT. Các cửa hàng này có quy mô nhỏ nhưng có thể mở rộng nhanh và dễ dàng tỏa ra nhiều địa bàn khác nhau, tạo nên thị phần và doanh thu không hề nhỏ.

Mặt khác, các cơ quan quản lý nước ta lại đang rất “thoáng” cho nhà đầu tư nước ngoài trong các thương vụ mua bán - sáp nhập (M&A). Các nhà bán lẻ nước ngoài sẵn sàng và dễ dàng bỏ số tiền lớn để thâu tóm các chuỗi bán lẻ hiện hữu của nước ngoài và trong nước. Điển hình, tập đoàn Central Group (Thái Lan) vừa mua lại toàn bộ chuỗi siêu thị Big C, trước đó họ đã mua 49% cổ phần chuỗi cửa hàng điện máy Nguyễn Kim. Hay như tập đoàn Aeon (Nhật Bản) mua 49% cổ phần chuỗi siêu thị Citimart và 30% chuỗi siêu thị Fivimart...

Thay đổi tư duy

Theo các chuyên gia, nếu doanh nghiệp trong nước cứ trông đợi vào sự bảo hộ từ hàng rào kỹ thuật của Nhà nước mà không sớm thay đổi tư duy để đổi mới sản xuất và quản trị hiệu quả hơn thì sẽ còn rất ít đất sống. Đặc biệt, sau khi Cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC) hình thành, Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình dương (TPP) và các hiệp định thương mại tự do khác (FTA) có hiệu lực, rào cản thuế quan đối với hàng hóa nhập khẩu sẽ được xóa bỏ. Không những vậy, các hệ thống bán lẻ nội địa không thể mãi ủng hộ hàng Việt nếu không đem lại lợi nhuận.

Giám đốc một doanh nghiệp chế biến thực phẩm đóng hộp cho biết ông cũng từng lo ngại về việc thay đổi chủ các kênh phân phối ở Việt Nam vì hơn 80% sản phẩm của công ty ông dựa vào kênh bán lẻ hiện đại.

Tuy nhiên sản phẩm của công ty ông hiện vẫn được bán tại hệ thống của Metro, B’s mart... Theo nhà doanh nghiệp này, khi một nhà quản lý nước ngoài tiếp quản hệ thống kinh doanh nào đó chắc chắn sẽ ưu tiên cho doanh nghiệp đồng hương của họ. Nhưng nếu sản phẩm của doanh nghiệp nội địa có lợi thế cạnh tranh về chất lượng hoặc giá cả thì cơ hội không hẳn bị mất vì cùng một mặt hàng, các siêu thị thường chọn 5-7 nhà cung cấp, thương hiệu để khách hàng lựa chọn và so sánh.

Về phía Nhà nước, cần hỗ trợ doanh nghiệp quảng bá sản phẩm, xúc tiến bán hàng, hỗ trợ doanh nghiệp giảm chi phí như bãi bỏ những điều kiện kinh doanh không còn phù hợp, nhất là giấy phép con; không tăng phí, lệ phí, không tăng thuế, không tăng lãi vay ngân hàng...

Ngoài ra, doanh nghiệp bán lẻ trong nước có lợi thế là am hiểu văn hóa, thị hiếu của người Việt. Đây chính là cơ hội có thể giúp các doanh nghiệp nội địa nâng cao vị thế và tận dụng lợi thế sân nhà, giống như một số nhà bán lẻ Hàn Quốc đã từng đánh bật hai “gã khổng lồ” Walmart (Mỹ) và Carrefour (Pháp) khỏi thị trường nước này vì không thể cạnh tranh được với đối thủ nội địa có khả năng xoay xở nhanh và nắm rõ thị hiếu người tiêu dùng.

Nguồn: TBKTSG