Ông HÀ XUÂN ANH: Đây chỉ là một số trong rất nhiều điều kiện cần để doanh nghiệp phát triển. Doanh nghiệp còn cần nhiều điều kiện thuận lợi khác như môi trường kinh doanh bình đẳng và minh bạch, cơ sở hạ tầng giao thông, hệ thống luật pháp, thủ tục hành chính...

Bên cạnh đó, chính sách gì, mức thuế ra sao... cũng phải được xem xét trong tương quan với các nước xung quanh, bởi đây là thời đại hội nhập, các doanh nghiệp không chỉ lo cạnh tranh với nhau ở trong nước mà còn phải “chiến đấu” với doanh nghiệp nước ngoài. Chính sách về thuế, phí có phù hợp thì doanh nghiệp mới có thể cạnh tranh công bằng với doanh nghiệp nước ngoài về đầu vào, về giá thành sản phẩm.

- LS. CHÂU HUY QUANG: Trong nhiều năm trước đây, Việt Nam cũng đã ban hành và áp dụng chính sách ưu đãi thuế dựa trên một số tiêu chí chính như quy mô dự án đầu tư, dự án mới, dự án mở rộng, lĩnh vực ngành nghề hoặc địa bàn hoạt động của doanh nghiệp. Từ đầu năm 2016 đến nay, các doanh nghiệp nhỏ và vừa đã được áp dụng mức thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp 20% thay vì 22% như trước. Phải nói rằng mức thuế này khá tương đồng so với mặt bằng chung của các quốc gia trong khu vực: cao hơn Singapore, bằng với Thái Lan và thấp hơn Indonesia, Malaysia. Tuy nhiên, ở ta, cơ sở tính thuế, hạch toán thuế, công nhận các loại chi phí vẫn chưa bám sát thực tế sản xuất kinh doanh. Bên cạnh đó còn là vô số các yêu cầu khắt khe, phức tạp của việc hạch toán sổ sách, hóa đơn chứng từ. Đây là những trở ngại khiến trên thực tế, doanh nghiệp vẫn bị truy thu thuế. Ngoài ra, có những quy định để doanh nghiệp được hưởng các chế độ ưu đãi thuế trong thực tế không khả thi.

Còn với thuế thu nhập cá nhân, mức cao nhất của chúng ta là 35% hiện thuộc hàng cao của khu vực: bằng với Thái Lan nhưng cao hơn Malaysia mười điểm phần trăm; hơn Indonesia năm điểm phần trăm và cao hơn Singapore tới mười lăm điểm phần trăm. Đây cũng là một gánh nặng trực tiếp lên người lao động và gián tiếp lên doanh nghiệp, làm giảm khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp tại Việt Nam so với doanh nghiệp tại các quốc gia lân cận.

Do vậy, cần giải quyết được bài toán thuế nội địa tốt hơn để xây dựng môi trường kinh doanh theo hướng Việt Nam là nơi chốn để doanh nghiệp có điều kiện kê khai nộp thuế hợp lý, hơn là nơi mà việc lẩn tránh nghĩa vụ thuế được xem là hành xử đương nhiên và khôn ngoan của doanh nghiệp như đã và đang diễn ra.

TBKTSG: Trên thực tế, trong rất nhiều trường hợp, doanh nghiệp không bị làm khó bởi chính sách mà bởi những cán bộ thuế. Như vậy, bên cạnh việc nới lỏng về chính sách còn cần phải cải cách công tác giám sát, xử lý người thực thi như thế nào?

- LS. CHÂU HUY QUANG: Đúng là có những chính sách tốt nhưng bị công chức, cán bộ thuế diễn dịch sai hay theo một cách cứng nhắc và áp đặt phần khó, phần bất lợi lên doanh nghiệp, khiến hiệu quả đưa chính sách thuế vào đời sống thực tế của doanh nghiệp không cao. Bên cạnh đó là tâm lý “tận thu” tồn tại ở các cấp ngành, ở cán bộ thực thi thuế quan, hải quan. Tư duy “thà thu lầm còn hơn bỏ sót” đã khiến rất nhiều doanh nghiệp bị thu thuế quá mức cần thiết, truy thu oan. Để bảo vệ mình, doanh nghiệp phải trải qua thủ tục tố tụng hành chính, dân sự kéo dài, tiêu hao công sức, chi phí. Chưa kể nhiều đoanh nghiệp chưa quen văn hóa tố tụng dẫn đến sứt mẻ quan hệ với cán bộ thuế địa phương; nhiều doanh nghiệp không muốn thực hiện quyền khiếu nại, khởi kiện vì e ngại, lo sợ bị làm khó về sau.

Dẫn ra như vậy để thấy nếu không quyết tâm thì chúng ta vẫn quay lại câu chuyện cũ. Chính sách ưu đãi thuế mang lại hiệu quả cho doanh nghiệp ra sao phần lớn phụ thuộc vào việc thực hiện, vận hành trong thực tế của Bộ Tài chính, cơ quan thuế, hải quan ở địa phương. Chính vì vậy, việc nghiên cứu điều tiết, hỗ trợ doanh nghiệp bằng chính sách thuế, tài chính là thiết thực, nhưng để đồng bộ và hiệu quả thì Quốc hội, Chính phủ cần sớm điều chỉnh luật thuế, ban hành nghị định hướng dẫn liên quan, và quan trọng hơn, là có cơ chế giám sát việc thực thi trong thực tế.

Tôi cho rằng chỉ khi dân doanh có cơ hội đóng góp vào ngân sách nhiều hơn và được vinh danh trong cộng đồng vì sứ mệnh này thì lúc đó vai trò quản lý nhà nước, đồng hành, hỗ trợ của Chính phủ mới được xem là hiệu quả.

- Ông HÀ XUÂN ANH: Có một sự thật là hiện nay, các doanh nghiệp muốn yên ổn làm ăn thì mặc nhiên phải “biết điều”, không phải chỉ với cán bộ thuế mà còn với nhiều thành phần quản lý nhà nước khác. Đã một thời gian dài chúng ta phải mặc nhiên chấp nhận sự thật này giống như một sự thỏa thuận ngầm “phân phối lại thu nhập xã hội”. Và cũng đã có những lý do được đưa ra để biện hộ cho tình trạng này là do đồng lương của cán bộ thực thi thấp... Như vậy, trước khi bàn về cơ chế giám sát và xử lý thì phải giải được bài toán về ngân sách. Phải có giải pháp để các khoản thu ngân sách nhà nước không bị cắt xén, lạm dụng, ngân sách được thu đúng và đủ. Đồng thời với đó là việc sử dụng ngân sách hiệu quả, tránh tham nhũng thất thoát. Ngân sách phải chi trả lương xứng đáng cho những công chức làm việc hiệu quả. Cán bộ thực thi không còn nhũng nhiễu là một trong những động lực thúc đẩy doanh nghiệp đầu tư và phát triển. Đây là cách bền vững để tạo nguồn thu cho ngân sách.

- Ông NGUYỄN NGỌC TUẤN: Theo tôi, người đứng đầu phải làm gương để tạo ra văn hóa công chức trong công sở, và thỉnh thoảng, anh cũng phải đi “vi hành” đột xuất để xem cấp dưới làm việc như thế nào.

Tuy nhiên, chúng ta không thể nói suông việc cán bộ thuế, hải quan phải đồng hành cùng doanh nghiệp mà không có những hỗ trợ bằng tinh thần và vật chất cho họ. Đó là cơ chế lương, thưởng xứng đáng và sự tôn trọng của giới dân doanh. Tôi cho rằng, sự tôn trọng của doanh nghiệp và xã hội với những người làm ở ngành thuế, hải quan có ý nghĩa quan trọng, giúp làm thay đổi nhiều thứ.

Bản thân doanh nghiệp cũng cần phải thay đổi, phải thực sự xứng đáng với hai chữ doanh nhân chứ không thể là những con buôn, làm ăn chộp giật, luôn tìm cách trốn thuế..., như vậy mới không sợ bất kỳ ông cán bộ thuế hay ông cán bộ hải quan nào.