Liệu đã đến lúc nhà đầu tư nước ngoài vào cuộc tái cơ cấu ngành ngân hàng?

Các ngân hàng Việt Nam có gì hấp dẫn?

Các nhà đầu tư ngoại đương nhiên sẽ so sánh lợi ích giữa việc thành lập một ngân hàng mới 100% vốn nước ngoài và việc tham gia tái cơ cấu, mua lại ngân hàng trong nước vốn đang gặp vấn đề rất lớn về nợ xấu và sức mạnh tài chính.

Mặc dù NHNN đã cho phép thành lập các ngân hàng 100% vốn nước ngoài nhưng việc xin giấy phép luôn mất thời gian với nhiều thủ tục, nhất là khi NHNN gần đây đang muốn thu hẹp số lượng ngân hàng, nâng cao chất lượng, sức cạnh tranh của từng ngân hàng thay vì phát triển về số lượng. Rõ ràng bài toán chi phí thời gian xin giấy phép là điều mà các nhà đầu tư nước ngoài phải nghĩ đến.

Nếu thành lập một ngân hàng hoàn toàn mới, việc phát triển mạng lưới phải bắt đầu từ đầu, tốn nhiều thời gian mà chưa chắc đảm bảo được hiệu quả. Trong khi đó, nếu tham gia tái cơ cấu một ngân hàng trong nước bằng cách góp vốn hoặc mua đứt thì các nhà đầu tư ngoại có thể tận dụng mạng lưới và cơ sở khách hàng sẵn có khá hấp dẫn, mà các ngân hàng trong nước đã tốn công xây dựng trong hàng chục năm qua. Ngoài ra, với bộ máy nhân lực sẵn có của các ngân hàng trong nước thì các nhà đầu tư ngoại sẽ dễ dàng tiếp cận văn hóa người Việt và đáp ứng những nhu cầu đặc thù mang tính địa phương hơn.

Tuy nhiên, yếu tố hấp dẫn nhất của các ngân hàng trong nước chính là tiềm năng phát triển trong tương lai, cả mảng bán buôn và bán lẻ vốn chưa được khai thác hết.

Dân số Việt Nam hơn 90 triệu, đứng thứ ba ở Đông Nam Á và thứ 13 trên toàn thế giới nhưng các dịch vụ bán lẻ ngân hàng gần như chỉ mới được tập trung phát triển ở khu vực thành thị, các thành phố lớn. Trong khi đó, với kế hoạch đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng rất lớn trong thời gian sắp tới, thì nhu cầu vốn cũng sẽ rất lớn và đó chính là mảnh đất màu mỡ cho ngân hàng bán buôn mà thời gian qua các ngân hàng trong nước chưa đủ nguồn lực để cung ứng.

Với việc Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) mới ra đời, thì tiềm năng phát triển dịch vụ ngân hàng đang hấp dẫn hơn bao giờ hết. Với tổng dân số 600 triệu người, ASEAN là cộng đồng chung có dân số lớn thứ ba thế giới. Hơn nữa, theo lộ trình hội nhập AEC, thì đến hết năm 2015, các nước phải mở cửa tất cả các ngành dịch vụ, với mức mở cửa tối thiểu là 70%. Năm 2020 sẽ xóa bỏ mọi rào cản và khác biệt trong ngành ngân hàng giữa các quốc gia nội khối.

Tiềm năng phát triển đầy hấp dẫn như vậy, các ngân hàng trong nước đủ sức hấp dẫn giới đầu tư nước ngoài, nhất là khi nhiều ngân hàng thương mại gặp khó khăn nên giá cổ phiếu đang thấp hơn bao giờ hết. Hay nói cách khác, giá cả cũng là một trong những điểm thu hút giới đầu tư nước ngoài trong thời điểm hiện nay.

Những điểm trừ

Như đã nói thì khó khăn lớn nhất của công cuộc tái cơ cấu các ngân hàng chính là vấn đề xử lý nợ xấu, đang ở mức cao và chứa đựng nhiều rủi ro. Việc xử lý nợ xấu chậm do thị trường mua bán nợ chưa có, thị trường mua bán tài sản còn nhiều hạn chế, các tài sản đảm bảo khó xử lý do vướng nhiều cơ chế từ khâu thi hành án đến đấu giá tài sản, thanh lý tài sản. Với các nhà đầu tư nước ngoài, thời gian thu hồi vốn là điều quan trọng. Muốn vậy, công tác xử lý, thu hồi nợ xấu phải đảm bảo đạt tiến độ tương ứng theo yêu cầu đặt ra.

Thứ hai, ngoài vấn đề thể chế, môi trường đầu tư và quy định pháp luật chưa thông thoáng, ở tầm vi mô, ngân hàng trong nước đang đối mặt với thực tế quản trị doanh nghiệp yếu kém, không dễ gì khắc phục nhanh. Chính vì vậy các nhà đầu tư nước ngoài không nhất thiết phải đầu tư vào ngân hàng trong nước bằng mọi giá, ngoại trừ việc cho họ mua đứt 100% hoặc nắm tỷ lệ chi phối.

Điểm trừ thứ ba đến từ chính tình hình nội tại của các ngân hàng trong nước. Sự đấu đá, tranh giành quyền lực giữa các cổ đông lớn, ban điều hành của ngân hàng có thể dẫn đến sự thiếu thống nhất và đổ vỡ khi tham gia đàm phán với nhà đầu tư nước ngoài. Đứng ở góc độ người mua, nhất là đối với giới đầu tư nước ngoài, thì việc chốt giá và quyết định nhanh gọn lẹ là yếu tố quan trọng, đặc biệt khi đặt trong bối cảnh các ngân hàng tái cơ cấu đang cần một sự vực dậy nhanh chóng và cấp thiết hơn bao giờ hết.

Đã đến lúc...

Vừa đảm bảo tránh đổ vỡ mang tính hệ thống vừa phải xử lý các ngân hàng yếu kém chưa bao giờ là một công việc dễ dàng.

Phải có tiền tươi thóc thật thì mới có thể xây dựng được lộ trình cụ thể xử lý dứt điểm những yếu kém của hệ thống ngân hàng hiện nay. Trong bối cảnh nguồn lực trong nước còn nhiều hạn chế cũng như để tránh nguy cơ sở hữu chéo, dòng vốn của giới đầu tư ngoại là rất cần thiết, nhất là khi ngành ngân hàng rồi cũng phải mở cửa theo lộ trình hội nhập.

Thực tế tái cấu trúc và cải cách ngành ngân hàng tại nhiều quốc gia cho thấy cần vai trò của cả Chính phủ lẫn nhà đầu tư nước ngoài. Trong các trường hợp thành công, Chính phủ giữ vai trò cầm trịch và khởi đầu, thông qua một loạt biện pháp cải tổ ngân hàng như xây dựng các quy định mới tuân theo nguyên tắc thị trường và dần tuân thủ theo các chuẩn mực quốc tế, tiến hành các biện pháp xử lý các khoản nợ không sinh lời, nợ xấu rồi sau đó mở cửa cho các nhà đầu tư nước ngoài.

Nguồn: TBKTSG