Lo nợ công tăng cao

Tháng 8/2016, hai định chế tài chính lớn là Hongkong and Shanghai Banking Corporation Limited (HSBC) và Standard Chartered đều đưa ra Báo cáo nghiên cứu triển vọng kinh tế toàn cầu với phần nhận định về triển vọng kinh tế Việt Nam sẽ tăng trưởng ở mức 6% trong năm nay và lạm phát sẽ dao động ở mức 2,6-4%. Tuy nhiên, vấn đề được các định chế tài chính này lo ngại đối với nền kinh tế Việt Nam hiện nay chính là thâm hụt ngân sách và nợ công tiếp tục xu hướng tăng cao. Báo cáo của HSBC dự báo, thâm hụt ngân sách trong năm nay có thể tăng ở mức 6,6% GDP và khiến cho tỷ lệ nợ công trên GDP sẽ tiếp cận mức giới hạn 65% do Quốc hội đề ra. Còn Ngân hàng Thế giới (WB) thì cho rằng, yếu tố chính dẫn đến tình trạng này là do tình trạng thâm hụt tài khoá lớn và dai dẳng mà phần lớn được bù đắp từ nguồn vay nợ trong nước. Đồng quan điểm này, chuyên gia kinh tế, PGS.TS Đặng Ngọc Đức - Trường đại học Kinh tế Quốc dân nhìn nhận: Bội chi ngân sách là một trong những vấn đề đáng quan tâm nhất hiện nay, bởi việc tăng nguồn thu cho ngân sách rất khó trong khi chi thường xuyên và đầu tư lại rất khó cắt giảm nên có nhiều khả năng nợ công sẽ tiếp tục tăng để có nguồn chi tiêu và đảm bảo trả nợ.

Báo cáo của Chính phủ trước kỳ họp đầu tiên của Quốc hội khóa XIV cho thấy: Đến cuối năm 2015, nợ công bằng 62,2% GDP; nợ Chính phủ 50,3% (vượt trần quy định là 50%); nợ nước ngoài của quốc gia 43,1%. Trường hợp tăng trưởng năm 2016 không đạt mục tiêu đề ra thì các tỷ lệ này sẽ còn cao hơn.

Quản lý nợ công còn phân tán

Những năm qua, nợ công luôn là vấn đề được Quốc hội và Chính phủ nhìn nhận, xem xét thận trọng để có mức vay nợ phù hợp với khả năng chi trả của nền kinh tế cũng như chi tiêu sao cho hợp lý, hiệu quả. Tuy nhiên, trên thực tế, việc sử dụng nợ công vẫn chưa được quản lý rốt ráo, xảy ra nhiều trường hợp chi vượt dự toán, nhiều công trình sử dụng nợ công để đầu tư phát triển đã không mang lại hiệu quả cao.

Kết quả kiểm toán ngân sách nhà nước vừa được Kiểm toán Nhà nước công bố mới đây cho thấy nhiều con số về nợ công chưa thống nhất giữa các bộ, ngành, và việc sử dụng nợ công chưa hiệu quả. Theo ông Đào Văn Dũng - Vụ trưởng Vụ Tổng hợp (Kiểm toán Nhà nước) cho biết: “Bộ Tài chính chưa cung cấp đầy đủ bằng chứng làm cơ sở để Kiểm toán Nhà nước xác nhận số dư nợ công đến 31/12/2014 tại Báo cáo về các chỉ tiêu giám sát nợ năm 2014”.

Theo số liệu đưa ra trong báo cáo kết quả kiểm toán thì dư nợ công đến 31/12/2014 là 2.284.882 tỷ đồng (nợ Chính phủ 1.826.777 tỷ đồng, bằng 46,4% GDP, chiếm 79,95% nợ công; nợ được Chính phủ bảo lãnh 422.640 tỷ đồng, chiếm 18,5% nợ công; nợ chính quyền địa phương 35.465 tỷ đồng, chiếm 1,55% nợ công), bằng 58,02% GDP, tăng 17,1% (333.377 tỷ đồng) so với năm 2013 (1.951.505 tỷ đồng). Tuy nhiên, báo cáo kiểm toán giải thích số liệu nợ trong báo cáo kết quả kiểm toán là số liệu tổng hợp trên cơ sở Báo cáo của Bộ tài chính và điều chỉnh một số khoản theo kết quả kiểm toán. Kiểm toán không được cung cấp đầy đủ bằng chứng để Kiểm toán Nhà nước xác nhận số nợ công.

Kiểm toán Nhà nước cũng chỉ ra rằng: “Công tác tổ chức quản lý nợ công phân tán, thiếu sự đối chiếu, thống nhất trước khi tổng hợp, lập báo cáo; tốc độ nợ công tăng nhanh (theo báo cáo của Bộ Tài chính, dư nợ công giai đoạn 2010-2014 tăng bình quân 18,6%/năm; đến 31/12/2015 nợ công chiếm khoảng 62,2% GDP và nợ Chính phủ khoảng 50,3% GDP)”.

Kết quả kiểm toán cho thấy, vẫn còn nhiều tồn tại hạn chế trong công tác quản lý nợ công, như Bộ Tài chính ghi thu - ghi chi vốn vay nước ngoài chưa kịp thời, đúng niên độ; 41/43 dự án thuộc đối tượng phải thế chấp tài sản hình thành từ vốn vay được Chính phủ bảo lãnh nhưng chưa thế chấp tài sản.... Một số địa phương không lập kế hoạch vay và trả nợ vay; không bố trí đủ dự toán để trả nợ; 19/50 địa phương được kiểm toán có mức dư nợ tại 31/12/2014 vượt 30% vốn đầu tư xây dựng ngân sách cấp tỉnh theo quy định của Luật ngân sách nhà nước.

Từ thực tế này, các chuyên gia kinh tế và các định chế tài chính quốc tế cho rằng, giải bài toán nợ công cần phải được thực hiện đồng bộ, giữ việc cân đối ngân sách nhưng vẫn phải đảm bảo đầu tư hạ tầng phù hợp với sự tăng trưởng của nền kinh tế. Cụ thể hơn, theo ông Sebastian Eckardt - chuyên gia kinh tế cao cấp của WB: Việt Nam cần nâng cao chất lượng các biện pháp điều chỉnh tài khóa, kể cả cân đối thu - chi và tăng cường tiết kiệm chi thay vì cắt giảm các khoản chi và đầu tư một cách chung chung.

Nguồn: VEN