Mới đây, trong bản kế hoạch tái cơ cấu trình Quốc hội, Chính phủ đã đặt ra những mục tiêu cụ thể cho đề án này. Và để thực hiện được mục tiêu đó, đề án tái cơ cấu nền kinh tế sẽ tập trung vào 5 nội dung trọng tâm và yêu cầu về nguồn lực cụ thể.

Những nội dung trọng tâm

Cụ thể, là phát triển mạnh khu vực kinh tế tư nhân trong nước và thu hút hợp lý FDI. Tái cơ cấu khu vực kinh tế nhà nước bao gồm doanh nghiệp nhà nước, đầu tư công, ngân sách nhà nước và dịch vụ sự nghiệp công.

Tiếp theo, là tái cơ cấu thị trường tài chính, trọng tâm là tổ chức tín dụng và thị trường chứng khoán. Hiện đại hoá công tác quy hoạch, cơ cấu ngành và vùng kinh tế theo hướng nâng cao năng suất, chất lượng.

Cuối cùng, là tái cơ cấu thị trường các nhân tố sản xuất quan trọng như: Thị trường quyền sử dụng đất, lao động, khoa học công nghệ.

Những nội dung trọng tâm của đề án được đánh giá là đã bao quát các lĩnh vực thực hiện tái cơ cấu nền kinh tế. Tuy nhiên, theo Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, cần làm rõ căn cứ lựa chọn các nhiệm vụ ưu tiên theo từng nhóm nội dung, nghiên cứu bổ sung một số nhiệm vụ có vai trò lớn đối với an ninh tài chính, nâng cao hiệu quả, động lực phát triển sản xuất, cũng là nhiệm vụ ưu tiên. Bên cạnh đó, cần tập trung nguồn lực bảo đảm rõ ràng, xác định các nhiệm vụ kèm theo lộ trình hoàn thành, xác định rõ phương thức phân bổ nguồn lực …Để thực hiện những nội dung trên, kế hoạch đề ra nhiều nhiệm vụ tái cơ cấu cụ thể tại từng nội dung tái cơ cấu trọng tâm; trong số đó, có 10 nhiệm vụ tái cơ cấu nền kinh tế có tính ưu tiên cao.

Ủy ban Kinh tế cũng chỉ ra, quá trình tái cơ cấu nền kinh tế trong thời gian qua chủ yếu tập trung vào ban hành chính sách và thực hiện đối với ba trọng tâm và còn nhiều khó khăn. Trong khi các nội dung tái cơ cấu khác chưa triển khai được, nhất là tái cơ cấu khu vực công, ngành kinh tế và vùng kinh tế là hết sức quan trọng trong giai đoạn hiện nay.

Do đó, Ủy ban đề nghị, cùng với việc triển khai các nhiệm vụ mới của Kế hoạch, cần có quyết sách sớm hoàn thành đối với ba trọng tâm tái cơ cấu trong năm 2017 chậm nhất nửa đầu năm 2018, nhất là tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước, đầu tư công để phân bổ lại và sử dụng hiệu quả nhất nguồn lực to lớn này.

Phân bổ nguồn lực công bằng

Trong bản kế hoạch tái cơ cấu trình Quốc hội, Chính phủ cũng đã tính toán cụ thể nguồn lực để thực hiện tái cơ cấu kinh tế. Theo đó, nguồn lực để thực hiện Kế hoạch tái cơ cấu nền kinh tế giai đoạn 2016 – 2020 dự kiến khoảng hơn 10,5 triệu tỷ đồng theo giá thực tế (tương đương khoảng 480 tỷ USD).

Trong đó, dự kiến lấy từ nguồn ngân sách nhà nước của các bộ, ngành và địa phương chiếm tỷ lệ lớn. Dự kiến khoảng 3,57 triệu tỷ đồng (tương đương gần 180 tỷ USD).

Một nguồn vốn khác là từ đầu tư nước ngoài (FDI). Trong thời kỳ này dự kiến thu hút được trên 1,4 triệu tỷ đồng (tương đương khoảng 68 tỷ USD). Chính phủ cũng tính đến huy động thêm nguồn vốn ODA và vốn vay ưu đãi. Cụ thể giai đoạn 2016-2020 dự kiến đạt khoảng 39,5 tỷ USD.

Ngoài ra, những nguồn vốn khác cũng sẽ được huy động để thực hiện nhiệm vụ tái cơ cấu. Tuy ngân sách chiếm khoảng 180 tỷ USD, nhưng quan điểm huy động nguồn lực của Chính phủ là “hạn chế tối đa việc huy động các nguồn lực bổ sung từ ngân sách nhà nước để thực hiện tái cơ cấu nền kinh tế”.

Việc huy động nguồn tiền được cho là yếu tố quan trọng trong tái cơ cấu, nhưng không phải là tất cả. Bởi có một thực tế là nhiều khu vực doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp Nhà nước đang được hưởng nhiều ưu ái đặc biệt lại chính là bộ phận kinh doanh kém hiệu quả, dẫn tới nguồn lực ưu tiên không phát huy tác dụng.

TS Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng Viện nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương cho rằng: Quan trọng nhất là tính toán cách phân bổ lại nguồn lực để sử dụng hiệu quả hơn. Từ đó khơi thông dòng chảy các nguồn lực xã hội.

Ông Cung chỉ rõ, việc huy động nguồn lực của Việt Nam hiện đang ở mức cao, đặc biệt là có tới 400 tỷ USD đang nằm trong khu vực Nhà nước nhưng lại không được sử dụng hiệu quả.

Quả đúng như vậy, Theo báo cáo của Chính phủ gửi các đại biểu Quốc hội, tính đến thời điểm kết thúc năm tài chính 2015, cả nước có 652 doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ (DNNN). Tổng tài sản của các doanh nghiệp này lên tới trên 3 triệu tỷ đồng và trong giai đoạn cao điểm tái cơ cấu thì vốn chủ sở hữu của khối các DNNN vẫn tăng rất mạnh vào 2015.

Điều đáng nói là, kết quả kinh doanh của các “ông lớn” Nhà nước trong năm vừa qua lại không mấy ấn tượng, sụt giảm so với năm 2014. Cụ thể, tổng doanh thu của các DNNN đạt 1,59 triệu tỷ đồng, tương đương với mức thực hiện năm 2014.

Trong đó, khối 7 tập đoàn có doanh thu sụt giảm 3% đạt 960.795 tỷ đồng, lợi nhuận trước thuế của các doanh nghiệp đạt 161.431 tỷ đồng, giảm 11%, khối 7 tập đoàn giảm mạnh 20% lợi nhuận trước thuế, đạt 101.435 tỷ đồng… Do hiệu quả kinh doanh giảm sút nên tổng số phát sinh phải nộp ngân sách nhà nước của các DNNN chỉ còn 246.038 tỷ đồng, giảm 5% so với thực hiện 2014.

Bên cạnh đó, năm 2015, nhóm 103 tập đoàn kinh tế, tổng công ty Nhà nước, công ty mẹ- con đã thống kê con số nợ phải trẻ lên tới 1,55 triệu tỷ đồng.

Chuyên gia cho rằng, nếu đẩy mạnh quyết liệt thoái vốn Nhà nước tại các doanh nghiệp cũng có thể tạo ra nguồn thu từ 15 – 20 tỷ USD trong giai đoạn 2016 – 2020.

Có cùng quan điểm như trên, TS Huỳnh Thế Du, Chương trình Giảng dạy kinh tế Fulbright: Cần đặc biệt chú trọng tới yếu tố công bằng trong tái cơ cấu kinh tế. Ở Việt Nam thời gian qua, người thổi sáo tệ nhất lại được nguồn lực tốt nhất, cây sáo tốt nhất. Như doanh nghiệp nhà nước làm ăn không hiệu quả mà lại được ưu ái nhiều hơn. Trong khi đó, doanh nghiệp tư nhân làm ăn tốt lúc này bị đóng thuế nhiều và gặp nhiều cản trở để trở lên tốt hơn.

“Để kinh tế Việt Nam thay da đổi thịt, thời gian tới chìa khóa là phải làm sao chặn được động cơ khuyến khích ngược trong các lĩnh vực nền kinh tế; tránh kiểu làm tốt lại bị phạt, làm kém lại nhiều lợi ích. Dẫn đến câu chuyện tái cơ cấu hết năm này đến năm khác vẫn bàn mà nền kinh tế không đột phá được”, ông Du nhấn mạnh.

Ngoài ra, bên cạnh các nguồn lực tài chính, việc tái cơ cấu nền kinh tế còn đòi hỏi sự tham gia của các nguồn lực “phi tài chính” như người dân, nguồn lực tri thức… Và đặc biệt, là đặt ra yêu cầu cao đối với nguồn lực từ sự quyết tâm chính trị của Đảng và Nhà nước, cũng như yêu cầu giám sát chặt chẽ của Quốc hội và các tổ chức đoàn thể.

Do vậy, tái cơ cấu nền kinh tế trong giai đoạn tới được hiểu là quá trình phân bổ lại nguồn lực (trước hết là vốn đầu tư) trên phạm vi quốc gia nhằm cải thiện và nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn lực nói riêng và của toàn bộ nền kinh tế nói chung.

Nguồn: DDDN