Tăng trưởng giảm

Năm 2016, tăng trưởng tổng sản phẩm nội địa (GDP) chỉ đạt 6,21%, thấp hơn mục tiêu 6,5%. Quí 1-2017, GDP ước tăng 5,1% so với cùng kỳ năm trước, thấp nhất so với những năm gần đây. Trước sự biến động nhiều về con số không như mong đợi, để giữ vững các cán cân vĩ mô, tạo nguồn lực cho đầu tư phát triển, Chính phủ vẫn tiếp tục triển khai hàng loạt các giải pháp nhằm đạt được mục tiêu tăng trưởng 6,7% trong năm nay.

Sự kiên định ấy tiếp tục được Chính phủ thể hiện trong bối cảnh các cơ quan thẩm tra ngân sách, Ủy ban Kinh tế của Quốc hội và nhiều đơn vị liên quan khuyến cáo rằng, không nên quá coi trọng tốc độ tăng trưởng mà cần đẩy mạnh chất lượng và sự bền vững. Chính phủ cũng được đề nghị cần đánh giá tốc độ tăng trưởng GDP tăng hay giảm sẽ tác động đến các chỉ tiêu nợ công, bội chi ngân sách như thế nào nhằm tránh bị động và các giải pháp đưa ra không quá “nóng’.

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch Đầu tư (KH&ĐT) Nguyễn Chí Dũng nói với TBKTSG Online rằng các giải pháp dài hạn và ngắn hạn sẽ cùng được thực hiện để nâng cao tăng trưởng. Bên cạnh việc duy trì ổn định vĩ mô, kiểm soát lạm phát, nâng cao năng suất thì còn tiến hành mở rộng thị trường xuất khẩu và trong nước. Ông Dũng cũng chỉ ra trong quí 1-2017, tình hình kinh tế thế giới thuận lợi, trong nước cũng ổn định hơn nhờ xuất khẩu tăng trưởng, nông nghiệp phục hồi, thu hút đầu tư nước ngoài (FDI) thuận lợi, không bị ảnh hưởng của hạn hán, ngập mặn, sự cố môi trường biển…

Tuy nhiên, Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng trong cuộc thảo luận tổ của Quốc hội tuần trước về kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội và ngân sách 2016, tình hình những tháng đầu năm 2017 đã đặt câu hỏi tại sao GDP trong quí 1 năm ngoái tăng 5,42% mà quí cùng kỳ năm nay chỉ tăng 5,1% dù có nhiều thuận lợi hơn?

Những thuận lợi được ông Dũng đề cập là tăng trưởng xuất khẩu tốt, tăng trưởng tín dụng 4 tháng đầu năm nay cao hơn cùng kỳ năm trước, giá dầu năm nay cũng lên đến trên 50 đô la/thùng, cao hơn mức 43 đô la/thùng bình quân của năm ngoái, sản xuất nông nghiệp quí 1 năm nay tăng trưởng dương (cùng kỳ năm trước tăng trưởng âm). Ông Dũng còn nhấn mạnh thời điểm này năm trước, Chính phủ mới còn trong giai đoạn ổn định bộ máy, nay mọi việc đã vận hành trơn tru.

Sự so sánh của Bộ trưởng Bộ Tài chính là có cơ sở và đáng được quan tâm. Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, hồi trung tuần tháng 5, khi thẩm tra sớm Báo cáo đánh giá bổ sung kết quả thực hiện Nghị quyết của Quốc hội về kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội năm 2016, kết quả thực hiện những tháng đầu năm 2017 đã đưa ra những cảnh báo sớm về những “điểm tựa” để Chính phủ trông vào đó để thúc đẩy mục tiêu tăng trưởng cũng không hề dễ dàng gì.

Theo Ủy ban Kinh tế Quốc hội, tốc độ tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu trong 4 tháng đầu năm đạt 15,4% so với cùng kỳ và dự báo sẽ đạt chỉ tiêu tăng khoảng 6-7%. Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng nhập khẩu 4 tháng đầu năm 2017 là 24,9% so với cùng kỳ là mức tăng rất cao so với cùng kỳ của những năm gần đây. Có ý kiến lo ngại con số nhập siêu quá cao, chiếm đến 4,5% tổng kim ngạch xuất khẩu, đã cao hơn chỉ tiêu được Quốc hội thông qua và đề nghị cần xem xét kỹ những tác động đến tỷ lệ nhập siêu để có hướng điều chỉnh linh hoạt.

Hay tăng trưởng tín dụng 4 tháng đầu năm là 5,76% so với cuối năm 2016 cũng là mức tăng cao nhất trong 3 năm trở lại đây. Có điều là cần phải xem xét về đường đi của dòng vốn, có chảy vào sản xuất - kinh doanh nhiều không hay tăng trưởng tín dụng tập trung vào thị trường bất động sản và nguy cơ bong bóng bất động sản có quay lại và gây tác động xấu đến kinh tế Việt Nam như thời gian trước.

Những bài toán khó giải

Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng cho biết, tại các cuộc họp Chính phủ cũng đã cân nhắc các kịch bản khác nhau về tăng trưởng: 6%; 6,2% và 6,7%, và kịch bản nào cũng sẽ có phương án điều hành kinh tế, cân đối ngân sách tương ứng.

Tuy nhiên, Chính phủ đã chọn mục tiêu tăng trưởng 6,7% và tập trung vào những giải pháp mang tính ngắn hạn để đạt được con số này. Bộ trưởng Bộ KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng cho rằng, số vốn đăng ký FDI và vốn đăng ký tư nhân (qua thành lập mới doanh nghiệp) tăng cao. Vấn đề phải chuyển hóa vốn đăng ký đó thành vốn thực hiện bằng các giải pháp tháo gỡ về thủ tục hành chính, hạ tầng, đất đai…

Nhưng trên thực tế đây không phải là những giải pháp ngắn hạn mà là “điểm nghẽn” của nền kinh tế bao năm nay. Ủy ban Kinh tế cho rằng, vốn FDI 4 tháng đầu năm nay đạt 10,58 tỉ đô la, tăng 40,5% so với cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, việc thu hút FDI kèm theo những chiến lược ưu đãi dài hơi đã bộc lộ bất cập là ưu đãi nhiều nhưng không khai thác được những lợi thế của khối doanh nghiệp này. Tăng trưởng kinh tế hiện nay lại phụ thuộc nhiều vào ngoại lực, có tính tập trung cao tại một số tập đoàn đa quốc gia lớn chứa đựng bất ổn và không đảm bảo bền vững, doanh nghiệp trong nước không kết nối được với doanh nghiêp FDI.

Số lượng doanh nghiệp đăng ký thành lập mới trong 4 tháng đạt mức cao nhưng tỷ lệ doanh nghiệp giải thể, ngừng hoạt động cũng rất lớn. Ủy ban Kinh tế nhận thấy vấn đề nổi lên của doanh nghiệp Việt Nam hiện nay là số lượng doanh nghiệp đăng ký thành lập mới tăng mạnh nhưng chủ yếu là doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ, quy mô doanh nghiệp đang có xu hướng nhỏ dần và thiếu các doanh nghiệp lớn làm trụ cột. Đồng thời tính liên kết của các doanh nghiệp không cao nên bài toán thúc đẩy tăng trưởng 2017 nhìn vào đó như một tiêu chí rõ ràng cũng chưa phải là điểm sáng.

Vẫn còn nhiều khó khăn ở phía trước khi Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng ví von tại thảo luận tổ rằng nếu có thêm 39.000 doanh nghiệp mới thành lập trong năm thì có 31.000-32.000 doanh nghiệp phá sản. Nếu số doanh nghiệp mất tích, phá sản thì nguồn thu thuế cũng mất ngay. Còn số doanh nghiệp mới thành lập phải có độ trễ 2-3 năm mới bắt đầu thu được thuế; trong khi nguồn thu thuế nội địa, thuế thu nhập doanh nghiệp chiếm một vị trí đáng kể trong nguồn thu ngân sách.

Người đứng đầu ngành tài chính còn cho rằng, kinh tế tăng trưởng thế nào phản ánh qua bức tranh thu chi ngân sách và bội chi. Giải ngân vốn đầu tư nhanh để thúc đẩy tăng trưởng là một biện pháp thường dù cơ chế giải ngân ngân luôn cực kỳ phức tạp. Như vốn trái phiếu chính phủ (TPCP) 2016 giải ngân đến hết tháng 1-2017 mới đạt 67,4% dự toán.

Điểm mới năm nay là Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Tài chính giao vốn trước, thẩm định sau. Đột phá này được xem là tích cực, song mặt trái của nó là thời gian ứng vốn kéo dài, thậm chí có thể kéo dài đến 7-8 năm mới thu hồi được vốn đã ứng cũng tác động đến bội chi ngân sách. Hơn nữa, bội chi còn có thể bị ảnh hưởng bởi nguồn TPCP chuyển từ năm 2016 sang hoặc giải ngân vốn ODA vượt dự toán (kèm theo vốn đối ứng cũng phải tăng theo) sẽ làm tăng mức bội chi vượt mục tiêu 3,5% GDP. Bài học năm 2015 thực tế giải ngân vốn ODA đến nay mới tạm xác định là 50.000 tỉ đồng ảnh hưởng đến tính bội chi ngân sách 2016 còn chưa được giải quyết là một ví dụ.

Giữ vững mục tiêu tăng trưởng là cần thiết nhưng mục tiêu ấy cần được giải một cách thấu đáo, hợp lý để tránh tăng thu, tăng chi ngắn hạn mà ảnh hưởng đến chất lượng nguồn lực. Và việc nuôi dưỡng sự phát triển của doanh nghiệp còn cần thiết hơn nhiều.

Nguồn: TBKTSG