Vòng luẩn quẩn

Nổi tiếng trong lĩnh vực thi công các công trình thủy điện, nhiệt điện với hàng trăm công trình lớn nhỏ cùng làm một lúc, nhưng lãnh đạo Cty CP LILAMA 10 không tránh khỏi đau đầu vì tình trạng nợ đọng kéo dài.

Ông Nguyễn Thế Trinh - Phó TGĐ LILAMA 10 cho biết, Hợp đồng dự án Nhà máy Xi măng Bút Sơn được LILAMA 10 ký 80 tỷ đồng. Nhà máy đã hoàn thành từ năm 2010 nhưng đến nay chủ đầu tư vẫn chưa đòi được hết nợ. Hay dự án nhà máy thủy điện Bản Chát đã được ký từ lâu, qua nhiều lần làm rồi hoãn, cũng đã qua mấy kỳ tăng lương, đến nay số tiền thanh toán vẫn chưa được một nửa. Công trình này ước giá trị thi công hơn 100 tỷ đồng, đến nay chủ đầu tư mới thanh toán được khoảng 40 tỷ.

Trong số các DN lớn thì hiện tại Tổng Công ty Sông Đà đang là DN có nhiều nợ đọng nhất.
Đại diện Công ty Sông Đà dẫn chứng, Thủy điện Sơn La khánh thành từ cuối năm 2012, Thủy điện Lai Châu khánh thành cuối năm 2016, Công trình Nhà quốc hội vận hành từ kỳ họp quốc hội tháng 11/2015 đến nay vẫn chưa được phê duyệt quyết toán vốn đầu tư. Đặc biệt dự án đường Hồ Chí Minh khởi công năm 2000, nghiệm thu hoàn thành bàn giao, đưa vào sử dụng năm 2006, năm 2013 mới được Bộ Tài chính phê duyệt quyết toán và nhà thầu thanh lý hợp đồng với chủ đầu tư, tuy nhiên đến nay vẫn còn 1,6 tỷ đồng giá trị giữ lại chờ quyết toán chưa được chủ đầu tư thanh toán.

Như vòng luẩn quẩn, chủ đầu tư nợ tiền thi công, nhà thầu phải đi vay tiền ngân hàng để làm. Nợ cũ không đòi được, trong khi đó nhà thầu vẫn tiếp tục phải vay tiền để thực hiện các dự án mới, hoặc tiếp tục các dự án cũ. Vô hình trung, nhà thầu vừa là “chủ nợ”, lại vừa là “con nợ” của ngân hàng. Đặc biệt, nợ đọng lại tồn tại ở những dự án vốn ngân sách, chính vì vậy ông Nguyễn Bá Dương - Chủ tịch HĐQT, Tổng giám đốc COTECCONS phải tuyên bố không làm các công trình có vốn ngân sách, thay vào đó họ chỉ nhận những công trình vốn tư nhân của các chủ đầu tư lớn.

Truy trách nhiệm đến cùng

Mặc dù Thủ tướng đã có nhiều văn bản nhắc nhở về nợ đọng trong xây dựng cơ bản. Đầu tiên phải kể đến Chỉ thị 27/CT-TTg ban hành tháng 10/2012, Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu các địa phương có trách nhiệm định kỳ 6 tháng hàng năm báo cáo tình hình và kết quả xử lý nợ đọng XDCB về Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư để tổng hợp, báo cáo Thủ tướng Chính phủ; bảo đảm trước ngày 20/5/2013 phải xử lý được ít nhất 30% khối lượng nợ đọng XDCB.

Tiếp đó, ngày 24/5/2013, Thủ tướng Chính phủ lại có Chỉ thị số 09/CT-TTg về việc tăng cường chỉ đạo điều hành thực hiện nhiệm vụ Tài chính - NSNN năm 2013 yêu cầu “tiếp tục đẩy mạnh việc xử lý nợ đọng XDCB”. Thế nhưng, trong bản báo cáo của Bộ Tài chính đưa ra tại buổi họp báo ngày 19/7/2013, mới chỉ thấy báo cáo là đã “tập trung vốn cho trả nợ khối lượng XDCB hoàn thành và thực hiện các công trình có khả năng hoàn thành trong năm 2013 để bảo đảm hiệu quả đầu tư”... Nhưng cũng chẳng tìm ra được số liệu cụ thể nào về giải quyết nợ đọng. Còn DN đã lỡ tham gia thi công các công trình của nhiệm kỳ đã qua có khó khăn thì cũng “ngậm bồ hòn” và các DN xây dựng ít khi dám khởi kiện các cấp chính quyền cho dù thừa đủ yếu tố pháp lý để khởi kiện.

Để hạn chế tình trạng trên, nhiều ý kiến cho rằng Chính phủ sớm xây dựng Luật quản lý quy hoạch các công trình xây dựng cơ bản. Chỉ đạo các Bộ, ngành, địa phương thực hiện nghiêm túc Luật Đầu tư công. Cùng đó là tăng cường kiểm toán, thanh tra, giám sát đối với từng công trình xây dựng. Công khai minh bạch những cơ quan, DN thực hiện không nghiêm Luật Đầu tư công để nợ đọng XDCB kéo dài, số dư lớn.

Một biện pháp quan trọng nữa là thực hiện xử lý và truy cứu trách nhiệm cả tập thể và các cá nhân sai phạm trong quản lý, sử dụng vốn nhà nước của Chính phủ - Đây là một trong những nguyên nhân chủ yếu gây ra việc nợ đọng vốn trong đầu tư XDCB.

Nguồn: SGGP

TS Trần Đình Thiên, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam:Dành vốn đầu tư để ưu tiên trả nợ XDCB Việc giải quyết nợ đọng XDCB hiện tại và quan trọng hơn là hạn chế phát sinh kiểu nợ này trong tương lai cần được bắt đầu từ đổi mới mạnh mẽ thể chế kinh tế, trong đó có đổi mới về cơ chế phân cấp, phân bổ và quyết toán ngân sách. Nhất là cần phân định rõ ràng ngân sách quốc gia và ngân sách địa phương. Ngân sách quốc gia, thì một đồng cũng do Quốc hội dự toán, giám sát và quyết toán. Còn ngân sách địa phương, thì do hội đồng nhân dân quyết định. Có như vậy, mới có thể hạn chế cơ chế xin - cho và “chạy” vốn. Quốc hội cũng đặt ra yêu cầu là phải dành vốn đầu tư để ưu tiên trả nợ XDCB. Đây được xem như là một giải pháp để giải quyết khó khăn cho các doanh nghiệp, thậm chí tháo gỡ "nút thắt" nợ xấu của hệ thống ngân hàng. Tuy nhiên vấn đề này chỉ được thực hiện nghiêm túc và triệt để khi gắn với trách nhiệm cá nhân, đơn vị rõ ràng. Ông Võ Cửu Long - Chủ tịch HĐQT Công ty Xây lắp Thành An 96:Chuyển nợ thành cổ phần Trên thị trường tài chính hiện nay, chuyển nợ thành cổ phần cũng đang là một công cụ rất hiệu quả và đóng vai trò như một biện pháp xử lý nợ. Vậy thì tại các đơn vị nhà nước có số dư nợ đọng lớn khi cổ phần hóa nên tạo điều kiện ưu tiên cho các doanh nghiệp tham gia chuyển đổi nợ thành vốn góp. Như vậy một mặt nhà nước tiếp tục có tiền đầu tư những lĩnh vực trọng điểm khác ưu tiên hơn, mặt khác các doanh nghiệp nhà nước sẽ hoạt động hiệu quả hơn.