TPP-11 được kỳ vọng sẽ mang lại lợi ích cho các bên tham gia, mặc dù mức độ lợi ích thu được giữa các quốc gia là khác nhau. Theo đó, mỗi nước tham gia đều tính toán về lợi ích và thiệt hại khi thực hiện Hiệp định này.

“Người đẹp đang ngủ”

11 nền kinh tế còn lại trong TPP đã quyết định dừng một số điều khoản thỏa thuận mà Mỹ theo đuổi trước kia, dựa trên đánh giá cho rằng Mỹ sẽ quay trở lại trong tương lai, mặc dù theo giới quan sát, hiện nay điều này sẽ không thể xảy ra.

Ông Gary Hawke, Thành viên cao cấp của Viện nghiên cứu kinh tế New Zealand đánh giá, TPP không thể trở về trạng thái như dự thảo. Thỏa thuận này không thể có hiệu lực nếu không được phê chuẩn trong vòng 2 năm bởi các nền kinh tế chiếm 85% tổng GDP của các quốc gia thành viên. Điều này buộc phải có sự phê chuẩn của Mỹ và Nhật Bản. Mặc dù Tổng thống Trump không được đánh giá cao về tính nhất quán trong lời nói, nhưng khả năng ông đảo ngược quan điểm về TPP cũng như đảm bảo sự chấp thuận của Quốc hội Mỹ trong vòng 2 năm gần như bằng không. Điều này đồng nghĩa với việc Mỹ sẽ không trở lại TPP.

“Có hai cách tiếp cận mà các thành viên còn lại có thể chọn lựa. Các điều khoản hữu ích của TPP có thể được lấy ra và đưa vào các thỏa thuận khác. Hoặc thỏa thuận thương mại này có thể được xem như là “một người đẹp đang ngủ”, hoặc trong một trường hợp tốt hơn là “một người phụ nữ hiện đại” không cần “hoàng tử” nhưng sẽ thức dậy và bước tiếp”, ông Gary nhận định.

Như vậy, sự phục hồi của TPP phụ thuộc vào việc 11 thành viên khác - bao gồm Australia, Brunei, Canada, Chile, Nhật Bản, Malaysia, Mexico, New Zealand, Peru, Singapore và Việt Nam có chấp thuận một thỏa thuận sửa đổi hay không. Hiện nay, Nhật Bản và New Zealand, với sự hậu thuẫn từ Australia, đã ủng hộ cách tiếp cận này.

Cũng theo vị chuyên gia này, về cơ bản mỗi nước tham gia TPP đã chấp nhận thỏa thuận, thậm chí nhượng bộ để đổi lại việc thâm nhập vào thị trường Mỹ hoặc những nhượng bộ khác của Mỹ. Và khi Mỹ rút khỏi TPP, 11 thành viên còn lại sẽ phải điều chỉnh các điều khoản khác và đối mặt với các cuộc đàm phán kéo dài. 
Các nhà đàm phán Mỹ dưới thời cựu Tổng thống Barack Obama đã yêu cầu các nước bảo vệ quyền lao động và quyền sở hữu trí tuệ. Ngoài ra, Mỹ cũng yêu cầu có một chương của TPP về cam kết những vấn đề môi trường như cấm buôn bán động vật hoang dã bất hợp pháp và bảo vệ nguồn thủy sản.

Tuy nhiên, nhiều quốc gia không ủng hộ quyền của người lao động và sở hữu trí tuệ trong dự thảo ban đầu của TPP, vì những quyền này có xu hướng có lợi cho Mỹ. Trong cuộc họp tại Sydney vào cuối tháng 8/2017, Việt Nam đã đề xuất thay đổi những điều khoản về quyền của người lao động và sở hữu trí tuệ trong dự thảo. Theo đó, Việt Nam muốn hủy bỏ các điều khoản sở hữu trí tuệ về dữ liệu dược phẩm. Mong muốn này của Việt Nam có thể sẽ giành được sự ủng hộ tích cực của Nhật Bản và New Zealand.

Tuy nhiên, nếu các thành viên TPP còn lại loại bỏ những nhượng bộ dành cho Mỹ, họ sẽ khó có thể đề nghị Washington tái tham gia. Bởi vì, các nhà lãnh đạo Mỹ luôn quan tâm đến bảo vệ lao động và thương hiệu để tạo ra sự công bằng trong khu vực TPP, vốn chiếm 40% GDP của thế giới nếu có Mỹ tham gia.

Tương lai nào cho TPP?

Hiện nay, xu hướng bảo hộ mậu dịch đang phát triển mạnh mẽ tại các quốc gia phát triển, đặc biệt là ở các nền kinh tế đầu tàu thế giới như Mỹ, Anh,… Giới chuyên gia dự báo, trong thời gian tới, xu hướng này sẽ diễn ra hết sức mạnh mẽ, có thể cản trở hệ thống thương mại toàn cầu cũng như có nguy cơ kéo dài chiều hướng tăng trưởng chậm lại của kinh tế thế giới.

Do vậy, các nước ủng hộ tự do thương mại như Nhật Bản, Việt Nam,... muốn thúc đẩy tiếp tục thỏa thuận TPP 11 để chống lại chủ nghĩa bảo hộ của Mỹ .

"Chúng ta cần phải kiên nhẫn, và cần phải có thêm hai hoặc ba cuộc họp nữa để hoàn thành trước khi bản thảo sửa đổi có thể được đưa ra xem xét đa phương vào tháng 11 sắp tới", ông Song Seng Wun, chuyên gia kinh tế chuyên về khu vực Đông Nam Á của Ngân hàng CIMB ở Singapore đánh giá. 
Tuy nhiên, giới chuyên gia cho rằng, TPP sẽ không có nhiều ý nghĩa về mặt kinh tế, trừ khi có sự tham gia của cả Trung Quốc và Mỹ.

Bởi vậy, 11 nước thành viên còn lại cần nhất trí về các điều khoản cần loại bỏ và đạt được sự đồng thuận nhất định về sự tham gia của Mỹ trước thềm cuộc họp APEC sẽ diễn ra trong thời gian tới.

Nguồn: DDDN